«Тирилиш» (Воскресение) (Лев Николаевич Толстой)

Иқтибослар
«Одамнинг умри нима?» деган саволга жавоб топиб бериш қийин. Инсон муносабатлари шунчалар турфа, табиати, феъл-атвори шунчалар ранг-баранг ва мураккабки, ҳатто энг мукаммал, энг замонавий компьютер системалари ҳам энг оддий инсон табиатининг умумий чизиғини ажратиб беролмайди;
Тўғри, бу ерларни ҳам хатарсиз деб бўлмасди — тағин буниси барча хатарлар ичида энг хатарлиси эди — бу ерларда подаларга одамлар қарашарди, қўй-қўзиларнинг Худоси ҳам, қўй-қўзиларнинг қули ҳам шулар эди, булар ўзлари кун кўрарди-ю, лекин бошқаларга сира кун бермас, айниқса уларга қарам бўлмаганларни, ўз эрки билан яшашга уринганларни қўймас эди… О, одамлар, одамлар — одамхудолар!
Қуёш ва чўл азалдан муқоясада: кунга қараб чўлнинг — офтоб ўз сепларини ёйган маконнинг қанчалар чексиз эканлиги билинади. Чўл осмонининг бепоёнлиги эса калхатларнинг баланд парвозларидан аён;
Одам боласи одамларсиз яшолмайди, яна бунинг устига одамларга ҳам тоқат қилмайди;
Нега ахир бундай, нега ахир одамлар бир-бирлари билан урушадилар, қон тўкадилар, кўзёшларни дарё қилиб оқизадилар, ҳаммалари ўзларини ҳақ, бошқаларни ноҳақ деб ҳисоблайдилар, қани ахир ҳақиқат, ким ҳақиқатни айтади, ким? Қани уларни адолат билан ажрим қилувчи набий?..
…одам нега туғилади-ю, нега ўлади ва нега ўлим доим сен билан бирга, сендан нари жилмайди ва ўлгандан сўнг ўлим йўқ, лекин ҳаёт ўлимдан юқори, дунёда ҳаётдан кўра юқори ўлчов йўқ — шунинг учун тирик жонни маҳв этма, лекин элингга ёв бостириб келса, дарҳол ҳимояга отлан, севганингнинг номусини асра, худди она Ерни ётлардан асрагандай; айрилиқни ҳеч тотиб кўрганмисан, биласанми айрилиқнинг душворлигини, худди елкангга чўнг тоғларнинг юклари ортилган;
Кўрдингизми, биз яралганимиздан бери шундаймиз — ўлгандан кейин ҳам яшамоқни истаймиз. Ўз умрини узайтириш мумкинлигига ишонч, шунинг ҳиссиёти билан яшаш одамзодга қанчалар муҳим, қанчалар зарур. Одамлар ўзларидан кейин қандайдир автомат қурилма, аллақандай вокал-мусиқа абадий двигатели қолдириш фикрига келсалар, ажаб эмас — бу ҳамма замонлар учун инсон маданияти эришган энг яхши нарсаларнинг антологияси бўлади;
Дунё ўз фарзандларини уларнинг энг покиза ғоялари ва руҳий интилишлари учун ҳаммадан кўпроқ жазолайди.
Қизиқарли фактлар
- Чингиз Айтматов Нобел мукофотига номзод бўлган, аммо мукофотни ололмаган. Москвалик хўжалар бунга йўл қўймаган;
- Чингиз Айтматовнинг номи яна бир истеъдодли адиб – Габриэль Гарсия Маркес билан ХХ аср жаҳон адабиётининг энг буюк адиблари дея эътироф этилади;
- ёзувчининг асарлари дунёнинг 70 дан ортиқ тилига таржима қилинган;
- романни ўзбек тилига моҳир таржимон Иброҳим Ғофуров таржима қилган.