Tilshunoslikka kirish

Ikki nuqta quyidagi o’rinlarda ishlatiladi:

1. 
   Uyushiq bo’laklardan oldin kelgan umumlashtiruvchi so’zdan keyin: Daraxtda barcha sayroqi qushlar: sa’va, mayna, bulbul jamlangan edi.
   
2. 
   Bir gap ikkinchi bir gapdan anglashilgan ish-harakatning sababini ko’rsatsa: Tuni bilan uxlay olmadim: singan qo’lim bezovta qildi.
   
3. 
   Bir gap ikkinchi bir gapdan anglashilgan ish-harakatning natijasini ko’rsatsa: Xonanda bor mahorati bilan kuyladi: o’tirganlarning ko’zida yosh qalqdi.
   
4. 
   Bir gap boshqa bir gapning mazmunini to’ldirsa yoki izohlasa: Onam aytar: zerikmay, bolam, to’yga bor, bor. (Qo’shiqdan)
   
5. 
   Ko’chirma gapdan oldin, muallif gapidan so’ng ikki nuqta qo’yiladi.
   

Qavs

Qavsning o’zbek yozuda tinish belgisi sifatida qo’llanishi XIX asrning 70-yillaridan boshlangan. Qavs struktura jihatdan ikki elementli tinish belgisi sanaladi. Uning 1-elementi ochiluvchi qavs, 2- elementi yopiluvchi qavs deb yuritiladi. Yopiluvchi qavs raqam yoki harf bilan belgilashda ishlatiladi.

Qavs:

1. 
   Ifodalanayotgan fikrga yoki uning biror qismiga qo’shimcha izoh beruvchi so’z yoki iboralar qavsga olinadi: Salomat opa (adabiyot muallimasi) ertaga shoir bilan uchrashuvga kelishimizni tayinladilar.
   

Qavsdan oldingi tinish belgilari (vergul, nuqtali vergul, ikki nuqta, tire) qavsdan so’ngga ko’chiriladi.

2. 
   Kirish gaplar, remarkalar qavs bilan beriladi: Qirg’iz O’roz belbog’iga mahkam chandib tugilgan bittagina so’lkavoyni (kim biladi, buni qachonlardan beri saqlab keladi) chiqarib sekingina tashladi. (O.); Maryamxonim (yig’lab); Majburiyat keltirdi mani? (H.H)
   

3. Misol yoki ko’chirmalar manbai qavs ichida beriladi: “Turk nazmida men chu tortib alam...” (Navoiy)

Qo’shtirnoq quyidagi o’rinlarda qo’llanadi:

1. 
   Ko’chirma gaplarni ajratib ko’rsatish uchun qo’yiladi.
   
2. 
   Kinoya bilan aytilgan so’z yoki so’z birikmalari qo’shtirnoqqa olinadi.
   
3. 
   Badiiy asarlar, ayrim uyushma, korxonalar nomi, orden va medal nomlari qo’shtirnoqqa olinadi: “Layli va Majnun” dostoni, “Mustaqqillik ordeni”, “Yulduz”ishlab chiqarish birlashmasi.
   

Qo’shtirnoqqa olingan so’z turlovchi qo’shimcha bilan kelsa, bu qo’shimcha qo’shtirnoqdan keyin qo’yiladi:... erining “kirdikori ”dan xabardor bo’lganday o’smoqchiladi Shakarxon. (H.N)

Gaplar qo’shtirnoqqa olinganda so’roq, undov belgilari qo’shtirnoq ichida, nuqta, vergul qo’shtirnoqdan tashqarida qo’yiladi.