Tilshunoslikka kirish

Antik davr qarashlari

Tilning paydo bo`lishi to`g`risidagi zamonaviy nazariyalarga qadimgi grek faylasuflarining qarashlari asos bo`lgan. Ushbu masala yuzasidan ilgari surgan g`oyalariga ko`ra ular ikki guruhga bo`linishgan:

1. “Fyusey” nazariyasi (fusei - grekcha “tabiatga xos”) tarafdorlari (xususan Geraklit) tilning tabiiylik xususiyatini e'tirof etib, narsalarga nomlar tabiat tomonidan belgilab qo`yilishini ta'kidlashadi, vaholanki ilk tovushlar nomlariga mos bo`lgan narsalarni ifodalagan.

2. “Tesey” nazariyasi (thesei - “kelishish, o`rnatish”) tarafdorlari (masalan Demokrit va Aristotel) narsalarga nomlar kishilarning ongli kelishuviga asosan berilishini, agar narsa va nom o`rtasida tabiiy bog`liqlik bo`lganda, bir narsa qayta nomga ega bo`lmas edi. Masalan, Aristokl tarixga Platon (keng yelkali) nomi bilan kirib kelgan.

3. Stoiklar falsafiy maktabi vakillari (xususan Xrisip) ham nomlar tabiatdan yuzaga kelganligini ta'kidlaydilar (ammo fyuseylar kabi avval boshidan tabiat tmomnidan berilgan deb hisoblamaydilar). Ularning fikricha, so`zlar mantiqiy asosga ega, ularning ba'zilar taqlidga asoslangan, ba'zilari esa hissiyotga ta'sir qilishiga muvofiq yangraydi. Masalan, asal (mel) so`zi yoqimli eshitiladi, chunki shirin ta'mga ega, xoch (crux) so`zi qattiq, chunki unga insonlarni mixlashgan. Keyin paydo bo`lgan so`zlar esa kishilarning assotsiativ tasavvuri yoki ma'no ko`chirishi tufayli yuzaga kelgan.