Tilshunoslikka kirish

Yangi davr nazariyalari

Onomatopoetik (grekcha “yaratuvchi”) yoki tovushga taqlid farazi. Bu farazga ko`ra (nemis faylasufi Gotfrid Leybnits 1646-1716) ibtidoiy odamlar yo ongli, yo ongsiz tarzda turli-tuman tovushlar, ya'ni hayvonlarning baqiriqlari, qushlarning sayrashi, shamol va sharsharalarning ovozlariga taqlid qilishga harakat qilishgan. Masalan, taqqillamoq, kakku, sharshara... Biroq tilda shunga o`xshash taqlid so`zlarning kam miqdorda ekanligi, qolaversa tovush chiqarmaydigan predmet va hodisalar nomlanishida bu usulning qo`llanmasligi ushbu farazning haqiqatdan yiroqligini ko`rsatadi.

Undovlar farazi. Tilning paydo bo`lishiga doir ikkinchi keng tarqalgan fikr undovlar farazidir. Bu faraz ham qadimgi qarashlarga asoslangan bo`lib, uning asosida ham hayvonlarning baqiriq-chaqiriqlari yotadi. Bu faraz asoschilarining fikricha (Sharl de Bross. 1709-1777 Jan Jak Russo 1712-1778), ibtidoiy odamlar hayvonlarning baqiriq-chaqiriqlarini o`rganib, ular orqali o`zlarining ichki kechinmalari, g`am-alamlarini ifodalashgan: oh, ux kabi undov so`zlar bunga misol qilib ko`rsatiladi. Biroq hissiy holatni ifodalovchi tovushlar tushunchani ifodalovchi tovushlardan katta farq qiladi. Demak, tilning hayvonlar chiqaradigan tovushlardan kelib chiqqan degan fikr ehtimoldan yiroq.

Biologik faraz. Nemis tilshunosi Avgust Shleyxer Darvin ta'limoti ta'siri ostida tilni tabiiy organizm sifatida o`z-o`zidan paydo bo`lishi, rivojlanishi va ma'lum hayot davriga ega bo`ladi va organizm kabi o`lishi to`g`risidagi qarashni ilgari suradi. Shleyxer ham dastlabki so`zlar tovushga taqliddan paydo bo`lganligini ta'kidlaydi.