Tilshunoslik nazariyasi



Download 0,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet46/71
Sana16.01.2022
Hajmi0,49 Mb.
#378610
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   71
Bog'liq
tilshunoslik nazariyasi (1)

1. Sintaksisning predmeti. Sintaksis  ham morfologiya singari grammatikaning uzviy qismi 

hisoblanadi. Morfologiyaning o‘rganish ob`ekti so‘z bo‘lgan bo‘lsa, sintaksisning o‘rganish ob`ekti 

so‘z  birikmasi  va  gapdir.  CHunki,  tilning  asosiy  vazifasi  odamlar  o‘rtasida  fikr  almashish  quroli 

ekan,  bu  aloqa  gaplar  orqali  amalga  oshadi.  Demak,  gap  kommunikativ  birlik  sifatida  muhim 

ahamiyatga ega. 

Gap bo‘laklari, so‘z birikmalari gapning qurilishini tashkil qiladi. 

SHunday  qilib,sintaksisda  gap  bo‘laklari,ularning  o‘zaro  sintaktik  munosabatga  kirish 

usullari  va  vositalari,  so‘z  birikmasi  va  gaplar,  ularning  qurilishi,  tipi,  gapdan  katta  birliklar,  ular 

komponentlarning logik-grammatik munosabati kabi masalalar o‘rganiladi. 



 

 

40



Ta`rifdan ma`lum bo‘layaptiki, tilshunoslik taraqqiyotining hozirgi bosqichida sintaksisning 

o‘rganish  ob`ekti  faqat  gap  deb  emas,  gapdan  katta  birliklar  ham  qaralmoqda.  Bunda  xat  boshi, 

murakkab  sintaktik  butunlik  (fikran,  ayni  vaqtda  leksik,  grammatik  va  boshqa  til  vositalari 

yordamida  o‘zaro  bo

ғ

langan  mustaqil  gaplar  gruppasi),  tekst  kiritilayapti.  Bu  hol  sintaksisning 



tekshirish ob`ektini yana ham kengaytiradi. 

Til  sintaktik  qurilishining  asosiy  xususiyatlaridan  biri-tur

ғ

unligi  bo‘lib,  uning  rivojlanishi 



tafakkur rivojlanishi, jamiyatning kommunikativ ehtiyojlarini rivojlanishi bilan chambarchas bo

ғ

liq. 



Sintaksis  tilshunoslikning  boshqa  yo‘nalishlari  bilan  ham  aloqador.  Jumladan,  fonetika 

bilan.  CHunki  har  qanday  til  birligi,  demak,  gap  ham  nutq  tovushlaridan  tashkil  topgan.  Bundan 

tashqari  ur

ғ

u,  melodika  va  intonatsiya  kabi  fonetik  hodisalarning  ham  sintaksis  uchun  ahamiyati 



juda kattadir. 

Morfologiya  va  sintaksis  bir-birlarini  to‘ldiruvchi  sohalardir.  Morfologiyaning  birliklari 

bo‘lgan so‘z shakllari so‘z birikmalari va gaplarda shakllanadi. Gap bo‘laklari bilan so‘z turkumlari 

orasida o‘zaro yaqin munosabat mavjud. 

Kelishik,  son,  shaxs  kabi  morfologik  kategoriyalar,  yordamchi  so‘zlar  sintaksis  uchun 

xizmat qiladi. 

Sintaksis leksikologiya bilan ham bo

ғ

liq. Tildagi so‘zlar grammatika ixtiyoriga o‘tib, o‘zaro 



sintaktik munosabatga kirishib ma`lum fikr ifoda qiladi. Kishilarning fikr almashuvi uchun xizmat 

qiladi. 


Sintaksis quyidagi qismlardan iborat: 

1.Sodda gap sintaksisi. 

2.Murakkablashgan gap sintaksisi. 

3.Qo‘shma gap sintaksisi. 

4.O‘zga gap sintaksisi. 

5.Gapdan katta birliklar sintaksisi. 

 


Download 0,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   71




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish