Tilshunoslik nazariyasi

FOYDALANILGAN ADABIYOTLARNING ELEKTRON SHAKLI

Download 8,91 Mb. bet 61/68 Sana 13.03.2023 Hajmi 8,91 Mb. #918502

Bog'liq
d7ce2bb58815cc4ad9a9ffeb4f6d413e “TILSHUNOSLIK NAZARIYASI” FANIDAN O‘QUV-USLUBIY MAJMUA (Moodle tizimi rejasi asosida)

Bu sahifa navigatsiya:

• AMALIY, SEMINAR MASHG‘ULOTLARI MATERIALLARI Fan predmeti, maqsadi va vazifalari .
• Hindiston grammatikachilari
• Aleksandriya grammatika maktabi

4.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLARNING ELEKTRON SHAKLI... 5.Mavzular bo’yicha taqdimotlar:

AMALIY, SEMINAR MASHG‘ULOTLARI MATERIALLARI
Fan predmeti, maqsadi va vazifalari. Tilshunoslik tarixini davrlashtirish. Lingvistika tarixining besh bosqichda davlashtirilishi. Qadimgi filologiyadan XVIII asr tilshunosligigacha bo‘lgan davr. Mazkur davrning o‘z navbatida uch davrni qamrab olishi. Klassik o‘tmish davri filologiyasi. Bu davrning eng uzoq davr ekanligi. O‘rta asrlar va Uyg‘onish davri tilshunosligining o‘ziga xos xususiyatlari. Bu davrga oid Yevropa va Osiyo davlatlarida lingvistika sohasida ilgari surilgan ta’limotlar va g‘oyalar. Qadimgi Hindiston, Yunoniston, Xitoy, Yaqin Sharq va Markaziy Osiyo xududlarida tilshunoslik doirasida erishilgan yutuqlar.
Hindiston grammatikachilari. Hindistonning lingvistika beshigi ekanligi. Sof ammaliy zaruriyatlar negizida tilshunoslikka bo‘lgan qiziqishning yuzaga kelishi. Sanskrit va jonli so‘zlashuv tili – prakrit orasida farqning yuzaga chiqishi. Tahminan 1500 yil muqaddam madhiyalar, ya’ni vedalarning paydo bo‘lishi. Tavsifiy – me’yoriy grammatikalarining shakillanishi. M. a. V asr oxirida YAska tomonidan vedalarga sharhlarning bitilishi. Panini grammatikasi. Asarning “Sakkiz kitob” deb nomlanishi, unda to‘rt ming sutralar misolida sanskrit tili morfologiyasining mukammal tahriri berilgani. Morfologiyaning so‘z turkumlari tasnifi, so‘z yasalishi, so‘z o‘zgarishi haqidagi bo‘limlari. Ism, fe’l, predlog va yuklamalarga bo‘linishi. Ichki fleksiyaning mavjudligi. Ismlarning etti kelishikda turlanishi. Asarda fonetikaga oid dunyoqarashlarning ilgari surilishi, ya’ni tovushlarninng artikulyasion tasnifi va tavsifi. Unli - undosh tovushlar, portlovchi-sirg‘aluvchi tovushlar, yarim unlilar,tovushlardagi uzunlik va qisqalik, bo‘g‘in masalasi, tovushlar qo‘shilishi (sandhi). Unlilar almashinuvi. 13 asrda Vopadeva tomonidan yangi sanskrit grammatikasining yozilishi. Hindiston tilshunosligining Xitoy, Eron, Yunoniston, Evropa tilshunosligiga ta’siri.
Aleksandriya grammatika maktabi. Analogiya va anomaliya borasidagi bahslarning grammatikaga xos bir qator tushunchalarni ishlab chiqishdagi roli. Aleksandriya grammatik maktabining shakllanishi. Aristrax Samofrakiyskiy, Dionisiy Frakskiy va Apalloniy Diskol tomonidan so‘z turkumlarining sakkiz guruhga ajratilishi. Otning turlanuvchi so‘z turkumi ekanligi, rod, son, kelishik, tur va figura (shaxs)larga egaligi. Tur ostida atoqli va turdosh otlarning tushunilishi. Figura termini ostida esa otlarning sodda, murakkab va tarkiblilarga bo‘linishining nazarda tutilishi. Fe’lning kelishikka ega emasligi, zamon, shaxs-songa egaligi. Fe’lga xos sakkizta xususiyatning mavjudligi : zamon, shaxs, son, mayl, nisbat, tur, tuslanish, obraz.
Sifatdoshning ism va fe’l xususiyatlarini o‘zida aks ettiruvchi so‘z ekanligi. Unda shaxs va maylning yo‘qligi. Artiklning turlanayotgan otlarning ham old, ham orqa tomonida kelishi, son, rod, kelishik kategoriyalariga egaligi. Olmoshning ot o‘rnida qo‘llanuvchi so‘z turkumi ekanligi. Ravishning turlanmaydigan so‘z turkumi ekanligi. Unga xos jihatlar: ma’no,obraz, muqoyasa. Bog‘lovchilarning ahamiyatiga ko‘ra besh turga bo‘linishi. Varronning“Lotin tili” , Prissian, Donatalar tomonidan bitilgan grammatik asarlar.

Download 8,91 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: