Tilshunoslik nazariyasi dan ma’ruzalar to’plami Saloxiddin suyunboyev

Ukam 

talaba

; Nominativ gaplarda zamon gapning umumiy mazmuni orqali ifodalanib, 

faqat  xozirgi  zamokni  bildiradi: 

Bahor.

 

Anglashiladiki, morfologik zamon ma’nosi bilan sintaktik zamon ma’nolari 

o‘zaro o‘zviy bog‘iq bo‘lsa ham, ammo bir-biridan miqor jixatdan tubdan farq 

iladi. 

5. Gapning kommunikativ kategoriyasi. Aktual bo‘linish

. Har qanday sintaktik 

qurilma gap bo‘lishi uchun ma’lum propozitsiyani ifodalashdan tashqari, 

kommunikativ maqsadni ham ifoda etishi kerak  Masalan, Karim Moskvaga ketdi 

gapida propozitsiya ifodalanishidan tashqari, so‘zlovchining kommunikativ 

niyati ham ifodalangan. Bu o‘rinda so‘zlovchining niyati Karimning harakati 

haqida ma’lumot berishdir. SHuning uchun ham Karim nima qildi? so‘rog‘iga 

javob bo‘ladi. Moskvaga Karim ketdi gapida esa so‘zlovchining kommunikativ 

niyati yana boshqa - kimning ketganligi haqida ma’lumot berishdir. 

Moskvaga kim  ketdi? so‘rog‘iga javob bo‘ladi. Karim Moskvaga ketdi gapida 

esa so‘zlovchining kommunikativ niyati harakatning yunalishi haqida ma’lumot 

berishdi. Bu o‘rinda Karim qaerga ketdi? so‘rog‘iga javob bo‘ladi. Ko‘rinib 

turibdiki, gapni tashkil etgan sintaktik birliklar ma’lum sintaktik vazifani bajarish 

bilan birga, so‘zlovchining kommunikativ niyatini ifodalab, kommunikativ vazifa 

bajarish uchun ham xizmat qiladi. 

 

Gapning kommunikativ vazifa nuqtai nazardan to‘zilishi uning muhim to‘zilishi 

hisoblanadi. 

Kommunikativ (aktual) vazifa nuqtai nazardan gapni tashkil etuvchi sintaktik 

o‘zvlar tema (ma’lum) va rema (yangi) qismlarga bo‘linadi. Gapning rema qismi 

---