Yakub Grimm
“Sanskrit tilining tuslanish sistemasi va uni grek, lotin, fors va german tillaridagi tuslanish sistemasiga qiyoslash” (1816), “Sanskrit, zend, arman, grek, lotin, eski slavyan, got va nemis tillarining qiyosiy grammatikasi” asarlari muallifi kim?
Frans Bopp
Fanga Hind-Yevropa tillari atamasini olib kirgan olim kim?
Frans Bopp
“Island tili bo‘yicha qo‘llanma” (1811), “Island tilining kelib chiqishi” (1818), “Frakiy tili haqida” (1822) asarlari muallifi kim?
Rasmus Rask
“Nemis grammatikasi”, “Nemis tili tarixi” asarlari muallifi kim?
Yakub Grimm
“Slavyan tili haqida mulohazalar”, “Rus grammatikasi”, “Rumyansev muzeyidagi rus va slavyan qo‘lyozmalarining tasviri”, “Cherkov slavyan tili lug‘ati” asarlari muallifi kim?
Vostokov
Til insonlarning psixologik faoliyati hodisasi, individual psixologik akt deb hisoblovchi til tabiati haqidagi asosiy qarashlardan biri:
psixologizm
Tilshunoslikda naturalizm oqimining asoschisi –
August Shleyxer
Shleyxer tilshunoslikka qaysi terminlarni kiritdi?
Shajara daraxti,
Kim birinchi bo‘lib rus tili grammatikasini yaratdi?
Naturalizm tilga qanday hodisa sifatida qaradi?
Jonli organizm
Naturalizm oqimining mashhur vakili kim?
August Shleyxer
Psixologizm tilga qanday hodisa sifatida qaradi?
Xudoning yoki odam ruhining aksi,korinishi
Psixologizm oqimining mashhur namoyandasi kim?
Geyman Shteyntal/ Potebnya
XIX asrning o`rtalarida Yevropa tilshunosligida qaysi oqim paydo bo`ldi?
naturalizm oqimi
A.Shleyxerning eng mashhur asari qaysi javobda ko`rsatilgan?
“ Hind-german tillarining qiyosiy grammatikasining kopendiumi```
A.Shleyxer tilni qanday organizmlar kategoriyasiga kiritadi?
Jonli organizm
A.Shleyxer til hayotida nechta davrni ajratadi?
2
Taraqqiyot/inqiroz
“Yosh grammatikachilar” vakillari kimlar?
German Paul, Karl Brugman, German Ostgof, Bertold Delbryuk
Moskva lingvistik maktabi rahbari kim?
F.FORTUNATOV
Qozon lingvistik maktabi rahbari kim?
BODUAN DE KURTUNE
Peterburg lingvistik maktabi rahbari kim?
VOSTOKOV
F.Fortunatov rus tilshunosligida qo`llanib kelgan etimologiya terminini qaysi termin bilan almashtirdi?
MORFOLOGIYA TERMINI BILAN
1870-yilda Leypsigda Boduen de Kurtenening qaysi mashhur asari bosmadan chiqadi?
“XIV asrgachabo’lgan qadimgi polyak tili haqida”
Akademik A.A. Shaxmatovning ilmiy faoliyati Peterburgda qaysi sohaning rivojlanishi uchun katta ta`sir ko`rsatdi?
Filologiyaning rivoji uchun
A.Shaxmatovning 1925-yilda e`lon qilgan mashhur asari nomi?
”RUS TILI SINTAKSISI”
A.Shaxmatovning fikricha tilni o’rganish qaysi sohaga asoslanib olib borilishi kerak?
SINTAKSISGA ASOSLANIB
Bobo til - …?
GENETIK JIHATDAN O’ZARO BOG’LIQ TILLARNING KELIB CHIQISH VA TARAQQIY ETISH MANBAI ASOSI DEB QARALAIGAN TIL
“Psixologizm” qanday yo`nalish?
TILNING ALOHIDA SHAXSLARNING RUHIY HAYOTI VA TAFAKKURIGA MUNOSABATI JIHATDAN O’RGANILISHIGA ASOSLANGAN LINGVISTIK YO’NALISH
“Naturalizm” qanday yo`nalish?
TILNI SISTEMA SIFATIDA TALQIN QILISH,ORGANIK BUTUBLIK SIFATID tushunish g’oyalarini ilgari surgan; XIX asr o’rtalarida yevropa tilshu.da vujudga kelgan
Kopengagen strukturalizmi yana qanday nom bilan ataladi?
glossematika
Amerika strukturalizm maktabi asoschisi kim?
Frans Boas
Ferdinand de Sossyur belgilar borasidagi fanni qanday nomlashni taklif qilgan?
strukturalizm
Til va nutq muammosi haqida qaysi olim mukammal fikr yuritgan?
Ferdinand de Sossyur
Kopengagen strukturalizmi qachon va qayerda tashkil topgan?
XX ASR BOSHIDA DANIYADA
Kopengagen strukturalizmi maktabi vakillari to’g’ri ko’rsatilgan javob qaysi?
LUI YELMSLEV/V.BRYONDAL/X.ULDAL
F. de Sossyur fikri bo‘yicha, til va nutq orasidagi asosiy farqlar quyidagilar:
TIL: IJTIMOIY UMUMIY NUTQ INDIVIDUAL
TIL SISTEM- NUTQ ASISTEM
TIL POTENSIAL=NUTQ REAL VOQEALIK
TIL SINXRON= NUTQ DIAXRON
TIL MOHIYAT=NUTQ HODISA
F. dе Sossyur tilda nеchta aspеktni farqlaydi?
2:SINXRONIYA VA DIAXRONIYA
“Til material emas, balki formadir” degan fikr qaysi olimga tegishli?
SOSSYUR
Soʼzlashuv vositalarining qaysi biri – alohida shaxsga, individga bogʼliq?
NUTQ
Nuqtalar oʼrniga kerakli soʼzni qoʼyib jumlani yakunlang: Tilshunoslik fanining haqiqiy obyekti - ...
TILDIR
“Til oʼrganishda diaxronik metodlarga qaraganda sinxronik tavsif metodlari afzalroqdir”. Ushbu xususiyat qaysi yoʼnalishga tegishli?
STRUKTURALIZM
Ferdinand de Sossyur taʼlimotining zaif tomoni nimada?
LISONIY BELGINI IKKI TOMONLAMA PSIXIK QURILMA DEYDI
TOVUSHLAR NUTQ ELEMENTLARINI,ULAR TIL ELEMENTLARI EMAS DEGAN G’OYA B-N FONOLOGIYANI LINGVISTIKADAN CHIQARIB TASHLASH G’OYASINI ILGARI SURADI
Ferdinand de Sossyur tilshunoslikni nechta turga ajratadi va ular qaysilar?
IKKIGA: TIL LINGVISTIKASI NUTQ LINGVISYIKASI
Differensiatsiya nima?
Shevalarning soni ko’payishi va ular asosida yangi tillarning vujudga kelishi
Turli tillar sistemalarini tasniflash uchun me’zon vazifasini o’tovchi sistema qanday nomlanadi?
Metatil hamda Etalon til
Narsa nomi bilan narsa o’rtasida bog’lanish bor degan fikr tarafdorlari kimlar?
ANOLAGISTLAR
Til qanday hodisa?
IJTIMOIY HODISA
Narsa nomi bilan narsa o’rtasida bog’lanish yo’q degan fikr tarafdorlari kimlar?
ANOMALISTLAR
Makrolingvistika nimani o’rganadi?
IFODALAR TOG’RISIDAGI FAN BO’LIB MATN BILAN SHUGULLANADI
Tilning qaysi bir vazifasi lingvistik adabiyotlarda gnoseologik vazifa deb ham ataladi?
AGGLYUTINATIV
O’rganish sohasi nuqtai nazaridan tilshunoslik qanday guruhlarga bo’linadi?
Strukturalizm nima?
TILNI BELGILAR SISTEMASI SIFATIDA O’RGANUVCHI TILSHU/NING ASOSIY KOMPONENTLARI FONETIKA GRAMMATIKA LEKSIKA O’RTASIDAGI BOG’LANISH VA MUNOSABATLARNI TEKSHIRUVCHI, TILNING TUZILISHI TO’G’RISIDAGI TALIMOT
Praga strukturalizmi yana qanday nom bilan ataladi?
FUNKSIONAL LINGVISTIKA
Amerika strukturalizmi yana qanday nom bilan ataladi?
DESKRIPTIV LINGVISTIKA
Til birliklarining nutqqacha bo’lgan faoliyati bu - ...
PARADIGMATIK HODISA
Iyerarxik munosabat nima?
BIR SATH BIRLIKLARI BOSHQA SATHDAGI O’ZIDAN KATTA YOKI KICHIK BO’LGAN BIRLIKLAR POG’ONAVIY MUNOSABATDA BO’LISHI
Sеma nima?
Sema (yun. sema — belgi) — mazmun, maʼno jihatining eng kichik birligi, semema (leksik maʼno)ning tarkibiy qismi. Mas, "atrof" leksemasining maʼnosi (sememasi) "hamma" va "tomon" S.laridan iborat
Sintagmatik munosabat qanday munosabat?
TIL BIRLIKLARINING O’ZARO SEMANTIK-SINTAKTIK MUNOSABATGA KIRISHISHI VA GORIZANTAL YO’NALISHDA BIRIKMALAR HOSIL QILISHI
Paradigmatik munosabat qanday munosabat?
TIL BIRLIKLARINING UMUMIY GRAMMATIK MA’NOLARIGA KO’RA BIR QATORGA, PARADIGMAGA BIRLQSHISHI
Inson olamni bilish jarayonida olam unsurlarini ongida aks ettiradi va bu unsurlar nimalar bilan ifodalanadi?
BELGILAR
Izomorfizm nima?
LOTINCHA O’XSHASH, TILNING TURLI SATHLARI BIRLIKLARINING ICHKI TUZILISHI O’RTASIDAGI O’XSHASHLIK
Tilning eng kichik (minimal) ma`nosiz birligi nima?
FONEMA
Tilning eng kichik maʼno birligi nima?
MORFEMA
Leksema va soʼzlarning nutq jarayonida erkin birikuvidan tashkil topadigan birligi…
SO’Z BIRIKMASI
Qanday munosabatda til birliklarining oʼzaro semantik-sintaktik munosabatga kirishishi va gorizontal yoʼnalishda birikmalar hosil qilishi tushuniladi?
SINTAGMATIK
Til kishilar oʼrtasida qanday vazifani bajaradi?
ALOQA- KOMMUNIKATIV
Kichik sintaksis tarkibiga nimalar kiradi?
SO’Z BIRIKMASI VA GAP
Mа’nо vа grаmmаtik jihаtdаn о’zаrо bоg’lаngаn ikki vа undаn оrtiq mustаqil sо’zlаr … dеyilаdi.
GAP QURILISHI
So’z birikmasi va so’zlarning anglatgan ma’nosiga ko’ra o’xshash tomoni qaysi?
Til vazifasi nuqtai nazaridan nimani bajaradi?
INSONLARNING O’ZARO FIKR ALMASHISH FIKRNI SHAKLANTIRISH, IFODALASH VOSITASI
Til tuzilishi, tashkil topishi nuqtai nazaridan qanday vazifani bajaradi?
TIL MUAYYAN BIRLIKLAR ULARNING JAMI, ULARNI MANTIQIY JIHATDAN BIR BIRI BILAN BOG’LASH
Til informatsiya nazariyasi nuqtai nazaridan qanday vazifani bajaradi?
TILNI KOD BILAN TEGLASHTIRISH
Material sistema tushunchasiga aloqador javobni toping.
HAR QANDAY MODDIY MATERIALDAN TAYYORLANGAN INSHOOT, QURILMA, IMORAT TARKIBIY QISMLARGA AJRALUVCHI OBYEKT YOKI JONLI ORGANIZM
Ideal sistema tushunchasiga aloqador javobni toping.
O’ZARO MUAYYAN MUNOSABATLAR BILAN BOG’LANGAN GO’YA, TUSHUNCHA YOKI FIKRLAR
Tilning asosiy birliklarini toping.
FONEMA VA MORFEMA
Tilning konstruktiv birliklarini toping.
SO’Z( LEKSEMA) VA GAP
Paradigmatik munosabatga to’g’ri keltirilgan misollar qatorini toping.
Kitobni,kitobga, kitobdan...
Sintagmatik munosabatga to’g’ri keltirilgan misollar qatorini toping.
Kitob orqali kitob bilan ...
Sotsiologiya va lingvistika fanlarining zaruriy va mantiqiy bog’liqligidan hosil bo’ladigan bo’limni nomini toping
Sotsiolingvistika
…….. ijtimoiy faktorlarning tilga qanday ta’sir qilishi, til sistemasida qanday namoyon bo’lishi, qanday shaklda aks etishi o’rganiladi.
SOTSIOLINGVISTIKA
Differensiatsiya nima?
Shevalarning soni ko’payishi va ular asosida yangi tillarning vujudga kelishi
Integratsiya nima?
Turli shevalarning umumiy qoidalarga bo’ysungan holda, ma’lum abadiy tilga birlashtirilishi
Barcha tillarga xos bo’lgan universal holdagi tartib va qoidalarni belgilab beruvchi qonuniyatlar ………. deyiladi.
Umumiy qonuniyatlar
Ayrim tillargagina xos bo’lgan hodisalarni izohlovchi qonuniyatlar
Xususiy qonuniyatlar
Turkiy tillarga xos singarmonizm hodisasi qanday qonuniyatga ko’ra o’rganiladi?
Umumiy qonuniyatlar
Til oʻz lugʻat boyligini qaysi manbalar asosida boyitib boradi?
Bilingvizm qanday hodisa?
Ikki tillilik hodisdasi
Qaysi shevada tojik-oʻzbek ikki tilligi mavjud?
Buxoro shevasida
Tillarning bir-biriga oʻzaro taʼsiri qanday hodisalarga sabab boʻladi?
Tillarning chatishuvi va bilingvizm
Tillarning hamkorligi qanday yuz beradi?
Agar so’z o’zlashtirilish tilning ichki strukturasiga ta’sir etmasa
Sotsiolingvistika nima?
Tilning ijtimoy tabiati,ijtmoiy vazifalari, omillarining tilga tasiri, jamiyat hayotida tutga o;rni kabilarni o’rganuvchi soha
Shevalarning soni ko’payishi va ular asosida yangi tillarning vujudga kelishi tilshunoslikda nima deb ataladi?
Differensiatsiya
Turli shevalarning umumiy qoidalarga bo’ysungan holda, ma’lum abadiy tilga birlashtirilishi nima deb ataladi?
Integratsiya
Tillar qaysi jihatdan tasniflanganda birinchi navbatda til xaritasi yaratiladi ?
areal
Kompyuter lingvistikasi nima?
Tabiiy tillarning matematik modelini ishlab chiquvchi;lingvistik muammolarni hal qiluvcji kompyuter dasturlari bilan tanishish; tillarni o’qitish bilimlarni tekshirish bn shugullanuuuvhchi soha
Verbal vositalarga nimalarni kiritish mumkin ?
bu sо‘z va nutqimiz orqali kо‘rsatiladigan ta’sirimizdir. Bundagi asosiy vositalar sо‘zlar hisoblanadi
Noverbal vositalarga nimalarni kiritish mumkin ?
Noverbal ta’sirning ma’nosi “nutqsiz”dir.
Belgi/rasm/musiqa/imo-ishora/raqs
Flektiv tillar qanday tillar turkumiga kiradi?
Flektiv tillarda so’zlarning morfologik tuzilishida fleksiya asosiy o’rin tutib, u ichki va tashqi turlarga bo’linadi.
Flektiv tillarga qaysi tillar kiradi ?
Hind –yevropa tillari
Neyrolingvistika nima ?
Nutq faoliyatini bosh miya mahsuli sifatida o’rganadigan tarmoq
Akkumulyativ soʻzining maʼnosi ?
Lotincha to’plash
Qaysi atama grekcha "etnos" xalq, qabila soʻzlaridan olingan?
etnolingvistika
Analizator soʻzining maʼnosi?
Tahli qiliuvchi
Tilning eng katta birligi nima?
Kelgindilar tilining mahalliy tilga ta’siri qaysi terminlar tushuntiradi?
superstrat
Agarda bir til boshqa tilga tazyiq o’tkazib, uning ichki strukturasiga o’rnashishi nima deyiladi?
Tillarning chatishuvi deyiladi
Etnolingvistikaning mustaqil lingvistik yo’nalish sifatida shakllanishida kimning xizmatlari beqiyos?
Frans Boas
Kommunikativ tilshunoslik o’z ichiga qaysi sohalarni oladi?
Matn tilshunosligi; sotsiolingvistika; psixolingvistika
Metodning dastlab qanday ko’rinishlari mavjud bo’ladi?
Umumiy xususiy
Diaxron sinxron
Lisoniy birliklarning shakli va mazmuni o’rtasidagi bog’lanish qanday bog’lanish deyiladi?
Tilning diaxron metodi tilimizda qanday metod ko’rinishida o’rganiladi?
TARIXIY METOD BO`LIB, TARIXAN TASHKIL TOPGANLIGI BILAN, QO`LLANISHIGA KO`RA UZOQ O`TMISH BILAN BOG`LANISHIGA KO`RA O`ZIGA XOSDIR, ULARDA VAQT, ZAMON BELGISI VAZIFASINI O`TAYDI
Diaxron tadqiqot metodiga qaysi metodlar kiradi?
Tasviriy; qiyosiy tarixiy; chog’ishtirish; tarixiy-qiyosiy; tipologik
Tavsifiy metodning maqsadi nimadan iborat?
Sinxron analiz metodi bo’lib,obyektni (mantni) turgan holatida berilgan ma’lumotlar asosoidao’rganadi.
Komparativistika qaysi tilshunoslikning yaratilishiga xizmat qildi?
Qiyosiy tarixiy tilshunoslik menimch\a
Qiyosiy-tarixiy metodning asoschilari kimlar?
dastlabki belgilari Sharq filologiyasida — M. Koshgʻariy, M. Zamaxshariy, A.Navoiy va boshqalarlarning asarlarida kuzatiladi.
Chog’ishtirish metodining maqsadi nimadan iborat?
Ikki yoki undan ortiq tqarindosh yoki qarindosh bo’lmagan TILLARNI qiyoslash
Tipologik metodning maqsadi nimadan iborat?
O’zaro genetik bogliq va genetik bog’liq bo’magan til oilalariga tegishli tillarni qiyoslashni o’rganadi.tillarning tuzilishidagi o’xshash va farqli jihatlariha ko’ra qiyoshlash, tillarning struktur-qurulish xususiyatlarini aniqlash
Sinxron tadqiqot metodi qanday metod?
LISONIY BIRLIKLARNI SINXRON NUQTAIY NAZARDAN TEKSHIRADI, O`RGANADI. ULARNING TILDAGI VAZIFASI, TUZILISHI, QO`LLANISHI KABILARNI ANIQLAYDI, TAVSIFLAYDI, ILMIY BAYONINI, “SHARHINI” BERADI
Distributiv tahlil metodining maqsadi nimadaniborat?
NUTQ FAOLIYATIDAGI MUAYYAN LISONIY BIRLIKLAR (FONEMA, MORFEMA, SO`Z, SO`Z BIRIKMASI VA BOSHQALAR) ANIQLANIB, ULARNING JOYLASHISH O`RNI, OLDINMA-KEYIN KELISHI BELGILANADI
. TIL (NUTQ) BIRLIKLARINING O`ZARO BOG`LANISHI – SEMANTIK-SINTAKTIK MUNOSABATGA KIRISHUVIGA HAM ALOHIDA E`TIBOR BERILADI
Distributsiya nima?
Distributsiya lisoniy birliklarning nutqda qo’llanish, joylashish o’rni, boshqa unsurlar bilan birika olish qobilyati, ya’ni potensialdagu qurshovi bo’lib, uning morfologik, leksik-semantik, sintaktik turlari bor
Statistik tahlil metodining vazifasi nimadan iborat?
Lisoniy birliklarning nutq faoliyatidag, asosan matndagi qo’llanish miqdorini tadqiq qilish
Nazariy amaliy tilshunoslik uchun qimmatli malumotlar
Bevosita tashkil etuvchilarga ajratib tahlil qilish metodining vazifasi nimadan iborat?
SO`Z BIRIKMASI VA GAP KABI NUTQ BIRLIKLARINING, ULARNING TUZILISHINI, YA`NI, QANDAY QISMLARDANTASHKIL TOPISHINI, ULAR ORASIDAGI MUNOSABATNI, ALOQANI ANIQLAYDI, O`RGANADI
Transformatsion tahlil metodining vazifasi nimadan iborat?
MUAYYAN MARKAZIY (YADRO) SINTAKTIK BIRLIK (MASALAN, GAP) ASOSIDA YARATILGAN, HOSIL QILINADIGAN QATOR BOSHQA GAPLARNI ANIQLAYDI, ULARNING TRANSFORMATSIYALANISH MEXANIZMINI O`RGANADI
TRANSFORMATSION TAHLIL METODI YADRO GAPLARNI VA ULARNI TRANSFORMATSIYALASH NATIJASIDA YUZAGA KELGAN “YASAMA” HOSILA GAPLARNI ANIQLAB, O`ZARO QIYOSLAYDI, ULAR ORASIDAGI UMUMIY VA FARQLI JIHATLARNI BELGILAYDI
USHBU METOD ORQALI DASTLAB TRANSFORMATSIYAGA ASOS BO`LGAN GAPLAR, SO`NGRA ULAR ASOSIDA HOSIL BO`LGAN QAYTA TUZILGAN GAPLAR TAHLIL QILINADI, ULAR ORASIDAGI FORMAL – SEMANTIK, SINTAKTIK MUNOSABATLAR O`RGANILADI
Komponent tahlil metodining vazifasi nimadan iborat?
SO`Z MA`NOSIGA, UNING TUZILISHIGA NISBATAN ISHLATILIB, MA`NONI TARKIBIY QISMLARGA – KOMPONENTLARGA (SEMALARGA) AJRATADI
HAR BIR SEMANING MA`NO (SEMEMA) TARKIBIDAGI AHAMIYATINI, O`RNINI, IMKONINI ANIQLAYDI, ISHLATILISH DOIRASINI BELGILAYDI
Valentlik tahlil metodining vazifasi nimadan iborat?
SO`ZNING NUTQ FAOLIYATIDAGI SEMANTIK-SINTAKTIK, FUNKSIONAL FAOLLIGINI O`RGANADI, UNING MA`NO JIHATI BILAN BOG`LIQ IMKONIYATLARINI YORITADI.
SO`ZNING NUTQ FAOLIYATIDAGI SEMANTIK-SINTAKTIK, FUNKSIONAL FAOLLIGINI O`RGANADI, UNING MA`NO JIHATI BILAN BOG`LIQ IMKONIYATLARINI YORITADI.
Metodika nima?
-TADQIQOTCHINING TADQIQOT OBYEKTINI TEKSHIRISH USULI, INDIVIDUAL ISH OLIB BORISH METODI, FAKTLARNI YIG`ISH, TAHLIL QILIB, UMUMLASHTIRISH JARAYONIDIR
Metodologiya nima?
METODOLOGIYA - TADQIQOTCHINING MAQSADI BILAN BOG`LANIB, TADQIQOT MANBAINI QANDAY TUSHUNISHI VA UNGA QANDAY USUL BILAN YONDASHISHI - SHU ASOSDA OBYEKT YUZASIDAN MUAYYAN NAZARIY YOKI AMALIY, MANTIQIY (ICHKI) YOKI TAVSIFIY (SHAKLIY TASHQI) BILIMLARNI HOSIL QILISHIDIR.
Avtomatik tahlil metodining vazifasi nimadan iborat?
EHM, kompyuterlar yordamida tilni lisoniy birliklar formal qismlarga ajratish orqali bir tildagi lisoniy birliklar mazmunini boshqa tilga ko’chirish
Eksperimental-fonetik metod qanday usullar bilan ish olib boradi?
Somatik, pnevmatik, elektraakustik, distributive tahlil, valentlik tahlil usulida
Statistik tahlil metodi qanday metod hisoblanadi va vazifasini tushuntiring.
Lisoniy birliklarning nutq faoliyatidag, asosan matndagi qo’llanish miqdorini tadqiq qilish
Do'stlaringiz bilan baham: |