Tilshunoslik asoslari

2. Eron tillari guruhi¹⁷

(bu guruhga o‘ndan ortiq tillar kiradi. Bu til guruhiga kiruvchi tillar ba’zi xususiyatlari bilan hind tillari bilan ancha yaqin)

1. 
   fors tili – yozuvi arab alifbosiga asoslangan;
   
2. 
   dariy tili – (forsiy-qobuliy) – Afg‘onistonning pushtu tili bir qatordagi adabiy tili;
   
3. 
   pushtu tili – adabiy til, XX asrning 30-yillaridan e’tiboran Afg‘onistonning davlat tili;
   
4. 
   baluchi tili;
   
5. 
   tojik tili;
   
6. 
   kurd tili;
   
7. 
   osetin tili;
   
8. 
   tat tili;
   
9. 
   talish tili;
   
10. 
    Kaspiybo‘yi (g‘ilon, mozandaron) lahjalari;
    
11. 
    Pomir tillari (shugnan, rushan, bartang kabilar);
    
12. 
    yagnob tili.
    

O‘lik tillar:

1. 
   qadimgi fors tili – eramizdan oldingi VI – IV asrlarda Axmoniylar davridagi til;
   
2. 
   pahlaviy tili – pahlaviy yozuviga asoslangan. «Pahlaviy yozuvi – oromiy yozuvi ko‘rinishlaridan biri asosida III asrda (eramizning) Sosoniylar sulolasi hukmronligi davrida paydo bo‘lgan harf-tovush yozuvi. Pahlaviy alifbosi dastlab 22 harfdan iborat bo‘lgan. Keyiynchalik bu alifbo sezilarli o‘zgarishlarga uchragan, xatning kursiv shakli, shuningdek, kitobiy ko‘rinishlari taraqqiy qilgan. Pahlaviy yozuvida faqat undoshlar va cho‘ziq unlilar alohida harflar bilan ifщdalangan. Qisqa unlilar, so‘z boshidagi holatni hisobga olmaganda, ifodalanmagan. Yozuv asosan o‘ngdan chapga qarab yozilgan. Faqat nisbatan keyingi yozma yodgorliklarning (VIII asr) ayrimlarida yuqoridan pastga qarab zilgan holatlar kuzatiladi»¹⁸;
   
3. 
   parfyan tili – eramizdan oldingi III asrdan eramizning III asriga qadar mavjud bo‘lgan o‘rta fors tillaridan biri bo‘lib, asosan, Kaspiy dengizining janubiy sharqidagi Parfiyonada tarqalgan;
   
4. 
   so‘g‘d tili – eramizning I asrida Zarafshon vodiysidagi So‘g‘diyonaning tili, yozuvi so‘g‘d yozuvi deb ataladi. So‘g‘d yozuvi oromiy yozuvi asosida shakllangan harf-tovu yozuvidir. «Bu yozuv qariyb ming yil davomida hozirgi O‘zbekiston va qisman Tojikiston hududida joylashgan So‘g‘diyona davlatida qo‘llangan.So‘g‘d yozuviga oid eng qadimgi yodgorliklar eramizning birinchi asriga oid. Eng keyingilari esa VIII asrlarga oiddir»¹⁹;
   
5. 
   xorazm tili – eramizning ikkinchi asriga oid bo‘lib, amudaryoning quyi oqimidagi Xorazm tili;
   
6. 
   skif tili – eramizdan oldingi birinchi asr va eramizning birinchi asrlarida Qora dengizning shimoliy sohillaridan sharqda Xitoy bilan chegaradosh hududlarlarda yashagan skiflar tili;
   
7. 
   baqtriylar tili (kushonlar) – eramizning birinchi asrlarida Amudaryoning yuqori qismida tashkil topgan qadimgi Baqtriya hamda Kushon davlati tili;
   
8. 
   Saklar tili – qadimgi O‘rta Osiyo hamda Sharqiy Turkistonda muomalada bo‘lgan til, eramizning V – X asrlariga oid bu tilda braxma yozuvida bitilgan matnlar saqlanib qolgan.