Тилини ривожлантириш департаменти ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги



Download 8,89 Mb.
Pdf ko'rish
bet206/398
Sana02.06.2023
Hajmi8,89 Mb.
#948061
1   ...   202   203   204   205   206   207   208   209   ...   398
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o‘zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“O‘ZBEK MILLIY VA TA’LIMIY 
KORPUSLARINI YARATISHNING NAZARIY 
HAMDA AMALIY MASALALARI”
Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021) 
173 
ошиб бориши: нола – фиғон – фарёд; қўрқиш ҳиссининг ошиб боришида: қўрқинч – ваҳима – 
даҳшат – ваҳшат; алам олиш ҳиссининг ошиб бориши: қасд – ўч – қасос каби. 
Нутқий муносабатлар ранг-баранг бўлиб, мулоқот сўзловчи ва тингловчи томонидан 
амалга оширилади. Бу ҳолатларда ҳам градуонимик қолиплар вужудга келган. Масалан, маслаҳат-
ундаш кучининг ошиб боришида: маслаҳат – илтимос – ташриф – сўраш – талаб – буйруқ каби. 
Кишиларнинг ўйин, кураш каби фаолиятлари ҳам даражали муносабатларни талаб этади. 
Шу боис ҳам бу соҳага оид ҳолатлар номинациясида градуонимик муносабатли моделлар вужудга 
келган. Масалан, “ҳимоядан ҳужумга ўтиб бориш имкониятининг ошиб бориши” белгиси асосида: 
дарвозабон – ҳимоячи – ярим ҳимоячи – ҳужумчи; “дарвозани ишғол қилиш имконияти” белгиси 
асосида: ярим ҳимоячи – ўнг қанот ҳимоячи – чап қанот – марказий ҳужумчи; “мағлубиятдан 
ғалабага бориш йўли” белгиси бўйича: мағлубият – дуранг – ғалаба; чекиниш – мудофаа – ҳужум... 
Кишилараро муносабатлар ичида баҳолаш катта ўрин тутади. Шу боис ҳам сифатларни 
отлаштириш, белгини предметлаштириш асосида даражали баҳоларни акс эттирувчи градуонимик 
қатор ҳосил қилинган: ёмон – қониқарли – яхши – аъло (баҳоларнинг отлари) [Бозоров, 1995: 85]. 
Хуллас, турдош отларнинг кўпи нисбатли, муносабатли денотатларга эга бўлганлиги учун 
ўзларининг лексик маъноларини (лексема семантикаси қолипини) лексик-семантик градуонимик 
қолиплар ёки қаторлар ичида намоён этади. 
 
АДАБИЁТЛАР: 
 
1.
Бозоров О. Ўзбек тилида даражаланиш. – Тошкент: Фан, 1995. 
2.
Ирисқулов М. Тилшуносликка кириш. – Тошкент: Ўқитувчи, 1992. 
3.
Миртожиев М. Ўзбек тили семасиологияси. – Тошкент: Mumtoz so’z, 2010. 
4.
Фалсафа. Қомусий луғат. – Тошкент: Шарқ, 2004. 



Download 8,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   202   203   204   205   206   207   208   209   ...   398




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish