Тилимиз тарихидаги сонларни ҳам


Қадимги ёдгорликларда бiрiнчi тартиб сони маъносида iлкi сўзи қўлланган: iлкi сў – биринчи, олдинги аскар. Бу давр тилида йiгiрмiкi – йигирманчи, отузқi – ўттизинчи тартиб сони ҳам мавжуд



Download 0,85 Mb.
bet3/4
Sana25.06.2022
Hajmi0,85 Mb.
#705139
1   2   3   4
Bog'liq
son

Қадимги ёдгорликларда бiрiнчi тартиб сони маъносида iлкi сўзи қўлланган: iлкi сў – биринчи, олдинги аскар. Бу давр тилида йiгiрмiкi – йигирманчи, отузқi – ўттизинчи тартиб сони ҳам мавжуд.

Қадимги ёдгорликларда бiрiнчi тартиб сони маъносида iлкi сўзи қўлланган: iлкi сў – биринчи, олдинги аскар. Бу давр тилида йiгiрмiкi – йигирманчи, отузқi – ўттизинчи тартиб сони ҳам мавжуд.

-нгi / -нгi, -iнчi, / -iнчi, унчi / -унчi қўшимчаси ҳам эски ўзбек тилида истеъмолда бўлган: сэк(к)iзiнчi, тоқ(қ)узунчi, ўчўнчi, алтiнчi –нч, -iнч / -iнч, -унч / -ўнч шакли ўрхун-энасой ёдгорликларда бўлгандек, хi аср тилида ҳам бу шаклнинг ишлатилганлигини Маҳмуд Қошғарий таъкидлайди. Бу шакл XIII-XIV аср ёзма ёдгорлигида ҳам учрайди.

XIII-XIV асрларгача бўлган ёдномаларда iкiндi шакли ҳам учрайди. Бу ҳолатни Маҳмуд Қошғарий ҳам қайт этади (МК, 1, 158-бет).

-ланчi / -лэнчi шакли ҳам тилимиз тарихида қисман учрайди: бэшлэнчi оғлi, йэтiлэнчi арқада, тоқузланчi айда (Ш. тар).

Эски ўзбек тилида жамловчи сон саноқ сонларга –эв, -элэ, -эвлэн, -эгў, -эгўн аффиксларини қўшиш билан ясалган. –эгў, -эгўн аффикслари XV асргача истеъмолда бўлган: iкэгун намоз қiлалi (таф. 29). Ўчэгўсў тўн сарiға бардiлар (ЎН, 59).

Эски ўзбек тилида жамловчи сон саноқ сонларга –эв, -элэ, -эвлэн, -эгў, -эгўн аффиксларини қўшиш билан ясалган. –эгў, -эгўн аффикслари XV асргача истеъмолда бўлган: iкэгун намоз қiлалi (таф. 29). Ўчэгўсў тўн сарiға бардiлар (ЎН, 59).


Жамловчи сон

-Эв аффикси тарихан –эгў аффиксидан ривожланган. –эвлэн аффикси эв+лэн шаклида ҳосил бўлиб, кейинги давр тили учун хос.

-Эв аффикси тарихан –эгў аффиксидан ривожланган. –эвлэн аффикси эв+лэн шаклида ҳосил бўлиб, кейинги давр тили учун хос.

Мэн ва Муҳаммад кокэлтэш iкал кэлдук (БН. 11). Шул арзу: iкэвлэн қiса, экан тамаша (Фурқ. 1,54).

-элэ аффикси iкэвлэн > iкэвлэ> iкэлэ тарзида ҳосил бўлиб, асосан XV асрдан бошлаб учрайди: iкэлэсiн “биродар” дэрлэр (Нав. МЛ, 185). Машварат эйлэдiлэр тортэлэсi // фикрини сэйлэдiлэр тортэлэсi (ШН, 100).


Download 0,85 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish