Tili va adabiyoti universiteti

Modelning umumiy qismi
Modelning umumiy qismida modelda keltirilgan barcha tillar uchun umumiy boʻlgan lingvistik 
kategoriyalar uchun ma’lumotlar mavjud, masalan: grammatik kategoriyalar, grammatik 
tushunchalar (grammemalar, kvazigrammemalar, derivatemalar) va tushunchalar. Misol tariqasida 
grammatik kategoriyalarni toʻldirishni koʻrib chiqamiz. “Grammatik kategoriyalar” menyusidagi 
chap tugmachani bosish orqali foydalanuvchi grammatik kategoriyalar roʻyxatiga kirish huquqini 
oladi (5-rasm). 

---

382 
“Tipologik nom (inglizcha)” va “tipologik nom (ruscha)” atributlari portal adminstratori 
tomonidan toʻldiriladi va foydalanuvchilar, oʻquvchilar va mutaxassislar ularni faqat koʻrishlari 
mumkin. 
Muayyan til uchun ajratilgan “Milliy nom” maydoni mutaxassis tomonidan toʻldirilishi 
kerak. Mutaxassis tilida kategoriyalar haqidagi ma’lumotlarni kiritish uchun u roʻyxatdagi kerakli 
kategoriyani tanlaydi, shundan soʻng ushbu kategoriyaga ajratilgan milliy nomlarni tahrirlash 
mumkin boʻlgan maxsus oyna ochiladi. (6-rasm). 
Shakl 5. Grammatik kategoriyalar roʻyxati
Milliy nomning oʻzi bilan bir qatorda mutaxassis oʻz tilida kategoriya tavsifini berib, unga 
aloqador ma’lumot manbasini kiritishi mumkin. Modelning lingvistik qismida muayyan tilning 
oʻziga xos boʻlgan lingvistik kategoriyalardan tashkil topadi. Masalan, affiksal morfema, analitik 
morfema (yuklama, koʻmakchi, yordamchi fe’llar), asos morfemalar va ular uchun morfotaktik 
qoidalar. Ekspert uchun ushbu kiritiladigan ma’lumotlarga qoʻshimcha qoʻshish, tahrirlash yoki 
kategoriyalarning ayrim elementlarini oʻchirib yuborishi uchun toʻliq huquq beriladi.
Odatda tavsif formati kategoriyalar ta’rifi, eng muhim xususiyatlarni va iboralarni oʻz ichiga 
oladi. Oʻquvchi rejimida ushbu ma’lumot faqat koʻrish uchun taqdim etiladi. 
Xuddi shunday, ushbu funksiyalar boshqa umumiy lingvistik kategoriyalar uchun ham mavjud, 
ya’ni ularning aksariyati tizim ma’muriyati tomonidan toʻldiriladi va mutaxassis oʻzlarining 
turkiy tillari uchun tilga oid ma’lumotlarni aniqlashtirish imkoniyatiga ega. 

---

383