Tili va adabiyoti universiteti

 
Oʻzbek tilining lingvistik ma’lumotlar bazasini shakllantirishda “turkiy morfema” portali 
instrument sifatida
“Turkic morpheme” portal as an instrument in forming the linguistic database of the 
Uzbek language 
 
Gatiatullin Ayrat Rafizovich
*
*
,
 
Abduraxmonova Nilufar Zaynobiddin qizi*
†
 
 
Annotation. 
Development of scientific research in fields of turkology and agglutinative 
languages typology requires such software that take into account the structural and functional 
features of languages in question. This paper describes the development of Turkic Morpheme 
web portal, a toolkit that takes into account core features of Uzbek and other Turkic languages 
and meets the requirements for research activities in computational linguistics and typology. 
This portal was created on the basis of the structural-parametric functional model of the Turkic 
morpheme and contains special linguistic databases that describe the categories of Turkic 
languages at different levels: morphological, syntactic, and semantic. The portal can also be 
used in educational process as a reference system for Turkic languages. 
Key words. 
language resources, morphemes, computer linguistics, research programs, 
turkology, linguistic resource
 
I
. 
KIRISH
Hozirgi kunda turkiy tillarni kompyuterda qayta ishlovchi tadqiqotlar integratsiyasi mavjud 
emas. Ushbu holat ilmiy tadqiqotlarda koʻplab lingvistik modellar va manbalarni takrorlash, 
shuningdek, barcha turkiy tillar uchun umumlashtirilishi mumkin boʻlgan masalalarni qayta 
ishlovchi dasturlarni boshidan boshlab yaratish kabi holatlarida kuzatiladi. Elektron resurslarni 
hamkorlikda amalga oshirish uchun ilmiy izlanishlarni birlashtirish, turkiy tillar uchun lingvistik 
dasturiy ta’minotni yaratish vazifasini umumlashtirish dolzarb sanaladi. Bu ham iqtisodiy, ham 
inson mehnati va resurslarini tejashga, ilmiy izlanishlarni hal qilinmagan boshqa muammolarga 
yoʻnaltirishga, turkiy tillarni qayta ishlash texnologiyalarini oʻrganishda muhim sanaladi. Natijada
turkiy tillarning leksik va grammatik xususiyatlariga asoslangan yangi axborotni qayta ishlovchi 
texnologiyalarini yaratishga imkon beradi. 
Shunday yoʻnalishlardan biri turkiy tillarning lingvistik tipologik tadqiqotlari va ularning 
kompyuterda qayta ishlash texnologiyalarini birlashtirish zaruriyatidir. Lingvistik uskunalar 
*
*
Tatariston Respublikasi fanlar Akademiyasi qoshidagi Amaliy semiotika instituti yetakchi ilmiy xodimi 
[e-mail]
 
*
†
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti dotsenti, PhD 
[e-mail]
  

---

377 
shunisi bilan muhimki, bir tomondan turkiy tillarning strukturaviy-funksional imkoniyatlari, 
shuningdek, xususiyatlariga bagʻishlangan ilmiy tadqiqotlarni olib borishga imkon bersa, yana bir 
jihati kompyuter lingvistikasidagi umumiy va xususiy ilmiy tadqiqotlar uchun amaliy ahamiyatga 
egaligi bilan ajralib turadi.