Tili va adabiyoti universiteti

insof sari – baraka
, – degan mashoyixlar! 
Adibning oʻzi ta’kidlaganiday, “xalqimizning ajoyib udumlari bor. CHaqaloqning 
tanglayini koʻtarayotganda “Umring uzoq boʻlsin, insofli-tavfiqli boʻl”, –deb duo qiladi. Biror 
muammoni hal etayotganda “Insof sari baraka”, – deydi. Birovning noinsofligidan ranjisa, “Insof 
qiling-da, birodar”, – deydi. Va, nihoyat, judayam jonidan oʻtib ketsa, (kechirasiz-ku, qoʻpolroq 
boʻlsa ham xalq iborasini oʻz nomi bilan aytishga majburman) “Oʻgʻri boʻl, gʻar boʻl, insof bilan 
boʻlgin-da”, –deydi…
Xullas, “Insof”degan tushuncha bilan bogʻliq gaplar koʻp.Oʻylab qarasam, bu soʻzning 
boshqa tillardagi tarjimasini topish anchayin qiyin ekan. Masalan, rus tili dunyodagi eng boy 
tillardan biri. Unda “честность”, “порядочность”, “великодушие”, “долг”, “совесть” singari 
teran ma’no tashuvchi soʻzlar koʻp. Biroq, menimcha, ular aynan “insof” degan soʻz ma’nosini 
toʻliq 
anglatmaydi. 
Balki, 
adashayotgandirman, 
lekin, 
bilishimcha, 
shunday” 
[Hoshimov,2014:3]. 
Bizningcha ham, 
insof
soʻzining boshqa tillardagi aynan tarjimasini topish anchayin 
mushkul. Xalqimiz insoflilik va odillikni eng yaxshi insoniy fazilat deb biladi, moddiy 
manfaatining barakasi, deb hisoblaydi. “Ma’nolar maxzani”da
Insof sari – baraka
maqolining 
izohi keltirilib, oʻtmishda imonning bir daraxtga tashbih etilishi hamda uning beshta shoxidan 
biri insof ekanligi aytilgan [Shomaqsudov, Shorahmedov, 2001:134]. Adibning “Koʻk yoʻtal” 
hajviy hikoyasida mazkur maqol vositasida insoflilikning yaxshi samara berishi, insofsizlikning 
esa oqibati yomon boʻlishi uqtirilgan.
Milliy qadriyatlarimizdan hisoblangan mehmonnavozlik yozuvchi mahorati tufayli 
quyidagi maqollar vositasida aks ettirilgan. Masalan:
– Bahay! Mehmon otangdek ulugʻ!– pakana 
kishi pildirab borib dadamga tirsagini tutdi. – Xush kelibsiz, mehmon! ... Uqdim, mehmon kelsa 
bosh ustiga, dedim-ku!
, 
Mehmon – atoyi xudo! Siylash kerak! 
Adib bu kabi maqollarni qoʻllash 
orqali, avvalo, asarlari tilining xalqona, ravon, tasvirning ishonarli, sodda va ta’sirchan boʻlishini 
ta’minlagan, qolaversa, boy milliy qadriyatlari bor millat va elning ichki, sirli, takrorlanmas urf-
odatlarini maqollar vositasida koʻrsata olgan hamda badiiy voqelikni yorqin aks ettirgan. 
Azaldan oʻzbek xalqida mehnat va mehnatsevarlik doim ulugʻlangan. Adib shunday 
mazmunni ifodalovchi maqolni quyidagi matn tarkibiga ustalik bilan kirita olgan: 
Murodjon 

---

86 
qolipni qumga qorar ekan, shu tomonga qarab jilmayib qoʻydi: –