Tili va adabiyoti universiteti

2. Toplumsal değerler 
Aynı duygu ve düşünce dünyasına sahip bireylerin bir araya gelerek oluşturdukları 
toplum, kolektif bir anlayış içerisinde var olma sürecine sahiptir. Bu var olma bilinci neticesinde 

---

311 
oluşan kamusal alan, belirli değerler sistemini bünyesinde barındırma zorunluluğunu taşır, 
ekonomik, politik ve siyasi ortaklıklar da buna eklenince toplum temel kaidelerini tamamlamış 
olur. Bu bağlamda değerlendirildiğinde bir fıkra tipi olan Efendi, üzerine düşen sorumluluğu 
fazlasıyla yerine getirir ve latifelerinde bunu açık bir biçimde ortaya koyar. Sonrasında ise bu 
özellikler gelecek nesle aktarılır. Efendinin gelecek nesillere toplumsal boyutta aktardığı en 
önemli değer 
adalet
duygusudur. İyi bir toplumsal yapının temeli sağlam bir adalet anlayışına 
dayanır. Efendi de bu duyguyu fıkralarında içtenlikle vurgular. Aşağıda örnek olarak verdiğimiz 
fıkralarda da bu mefhum net bir şekilde ifade edilir.
EŞEĞİ ÖKÜZ KORKUTTU 
Efendi, kadılık yaptığı sırada, bir çiftçiyle dülger ricaya gelmişler. Kendi yararına 
hüküm çıkarmasını Efendi’den rica eden dülger Efendi’ye eşek verirken çiftçi ise öküz parası 
vermiş. 
 
Efendi meselenin kimin yararına olacağı hakkında düşününce, önce çiftçinin 
yararına hüküm vermiş. Bundan üzüntü duyan dülger: 
- Efendim, bizim eşek ne oldu? -diye sormuş. 
- Eşeğinizi öküz korkutup boğdu, -diye cevap vermiş Efendi. 
 
ŞÜKREDİN 
Efendi’nin komşusu vefat edince mirası paylaştırması için Efendiyi çağırmışlar. Efendi 
mirasçıların durumuna bakıp mirasçılardan birine beş som, diğerine ise on som vereceğini 
söylemiş. Efendi’nin de bir zengine on som borcu varmış ve bu arada da Efendi’nin borçlu 
olduğu zengin gelmiş. Efendi ona mirasçının hakkı olan on somunu vererek “ödeştik” demiş. 
- Başkasının mirasıyla borç ödeşilir mi, Efendi? –demiş zengin. 
- Şükredin ki komşum ölüp paranız onda kalmadı, demiş Efendi. 
Örnek olarak aldığımız latifelerde her ne kadar olay Efendi’nin başından geçse de 
latifenin verdiği mesaj “toplumsal”dır. Nasıl iyi insan olunacağı ve toplumsal yapının daha iyi 
hale nasıl getirileceği metnin örtük işlevleri olarak karşımıza çıkar. Şüphesiz ki toplumsal 
hayatın temel paradigmalarından biri adalet duygusudur. Eğer bu unsur zedelenirse toplumun 
güven ve huzur ortamı bozulur ve değerler çatışması yaşanır. Efendi latife türünün kendine 
sunduğu imkânlar ölçüsünde mizahın da dilinden istifade ederek bu durumun önemini vurgular.