Tili va adabiyoti universiteti

iŋän 
“urgʻochi tuya”, 
iŋäk 
“urgʻochi it”, 
änäk 
“urgʻochi” soʻzlari bilan bir xil. 
Inӓ, ӓnӓ
- “ona” soʻzi esa ular uchun asos boʻlib xizmat qiladi (IRLTYa,97). E.Sevortyanning 
ta’kidlashicha, 
iŋäk
//
inäk in
-
en
= “tugʻmoq”, “qochirmoq” fe’lidan –(
ӓ
) 
k 
yoki 
gӓk 
affiksi 
vositasida yasalgan (ESS,I,359). Bizning olib borgan izlanishlarimiz, E.Sevortyan fikrining 
toʻgʻri (asosli) ekanligini tasdiqladi. 

---

146 
Shahar va qishloqlarning madaniy landshaftlari - parklar, bogʻlar, shuningdek, oʻtloq va 
dalalarda barchaga eng yaxshi tanish boʻlgan qushlar yashaydi. Ana shunday qushlardan biri 
hisoblanmish chumchuq Mahmud Koshgʻariyning koʻrsatishicha, oʻgʻuzlar tilida 
säčä 
(MK,III,238) deb nomlangan. “Qisasi Rabgʻuziy” asarida 
säčä
//
sečä 
(QR,13ch12-13), 
sečäk 
shakllarini uchratdik: 
sečäk čop tašïdï 
(QR,43ch3). “At-tuhfa”da 
seršä 
(24bm), 
šӓršӓ
, 
šeršӓ 
(24b10) fonetik variantlarini kuzatdik. Jamoliddin Turkiyning “Kitob bulgʻat” asarida 
serčӓ
(16b3), “Tarjumon”da turkmancha 
särčä 
(10-7) shakllarini koʻramiz. Zoonim eski oʻzbek 
tili manbalarida uchramasa-da, bugungi kunga kelib Urganch, Xiva, Xonqa, Hozarasp 
shevalarida 
sechǝ 
shaklida oʻzining asl ma’nosini saqlab qolgan: 
azam bilǝnsechǝ qonar 
tu:tlara, getmǝ dǝp yegʻladыm alыs yurtlara(
OʻXShL,237).
“Devonu lugʻotit turk” asarida qoʻllanishda boʻlgan qadimgi turkiy 
quǧu 
(MK,III,245; 
At-tuhfa,18b12; QR,68v4; RSL, II, 98 - oqqush) termini dastlab Oʻrxun-Enasoy yodgorliklarida 
uchragan: 
er quǧu qušqa soquštï 
- er oqqush bilan toʻqnash keldi (DTS,464). XIV asrga doir 
turkiy manbalarda