Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

Asarning  hozirgi  kundagi  ahamiyati.  Lugʻat  chin  ma’noda  qomus 

hisoblanadi. Unda tarix, etnografiya, geografiya, iqtisod, til, adabiyot, qishloq 

xoʻjaligi, geologiya va boshqa sohalarga oid ma’lumotlar toʻplangan. 

---

 

933 

Olim  soʻzning  ma’nosidan  kelib  chiqib  turlicha  izohlaydi.  Diqqatga 

sazovor  tomoni  shundaki,  muallif  ayrim  soʻzlar  yoniga  elat,  qabila  nomini 

yozib qoʻyadi, bu narsa oʻquvchiga XI asrda yashagan turkiy qavmlar haqida 

noyob ma’lumotlar beradi. Mahmud Koshgʻariy ushbu lugʻatda xalq  ogʻzaki 

ijodi  namunalaridan  keng  foydalangan.  Soʻz  ma’nolarini  ochish  uchun 

maqollar keltirgan. 

“Devon”da  juda  koʻp  she’riy  parchalar  uchraydi:  dengiz,  koʻl  va 

vodiylarga  quyiladigan  suvning  bir  tarmogʻi  ma’nosida  “tamgʻa”  soʻziga 

quyidagi she’riy parcha keltirilgan: 

Tamgʻa suvi tashra chiqib tagʻigʻ oʻtar, 

Artuchlari tegra unub tizgin yetar. 

Ma’nosi: bu suvning tarmogʻi togʻga va togʻ atrofiga tarqaladi, siljiydi. U 

yerlarda sarv daraxtlari ot tizimidek qatorlashib koʻkaradi. 

Xulosa  qilib  shuni  aytish  mumkinki,  Yer  sharining  katta  hududida 

yashayotgan  turkiy  urugʻlar,  qabilalar,  xalqlar  hayoti  haqida  atroflicha 

ma’lumot  beradigan  ushbu  asarning  topilganiga  yuz  yildan  oshdi.  Shu  davr 

mobaynida asarning matni, turli tillarga qilingan tarjimalari bir necha marta 

chop etildi. “Devon” xususiyatlarini, Mahmud Koshgʻariy hayotini oʻrganishga 

bagʻishlangan  yuzlab  tadqiqotlar  maydonga  keldi,  dissertatsiyalar  himoya 

qilindi, ilmiy toʻplamlar, monografiyalar nashr etildi.