Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

 Tog'  havosi  —  dard  davosi[4.249-bet]  xalq  tabobatchiligida  chuqur 

nafas olish koʻpgina kasalliklarga davo boʻlib kelgan. Ayniqsa, tog‘ havosi sof va 

toza boʻlib oʻpkaning yaxshi ishlashini ta’minlaydi. Shu sababdan tog‘ havosi 

dardga davo boʻladi. Oʻlchab osgan etingga - Qoʻnoq kelsa, qattiq kun[4.248-

bet] – ushbu maqolni tahlil qilganimizda ikki xil ma’noga duch kelamiz,ya’ni oʻz 

ma’nosida yetishmovchilik boʻlgan pallada har kim ertani tadorigini qilib har 

kunga  oʻlchab-oʻlchab  et[goʻsht]  olib  qoʻyadi  va  ayni  shu  damda  uyga 

qoʻnoq[mehmon] kelsa oldiga yaxshi osh-ovqat tutiladi va bor-u yoʻg‘i tortiladi. 

Keyingi kunlar esa qattiq qiyinchiliklar ichida kechadi. Koʻchma ma’noda esa 

zarurat  yuzasidan  ozgina  yerga  ekin  ekib,parvarishlab,  hosil  berishini 

kutayotgan bir pallada sovuq tushib yoki hasharotlar chang solsa, hosil nobud 

boʻladi va qattiq kunga aylanadi. 

 Hikmatli soʻzlar,  maqollar  –  hech  bir  podsho  e’lon  qilmagan  farmon, 

hech bir prezident muhrlamagan qonun, hech bir davlat tomonidan bitilmagan 

konstitutsiyadir[6.5-bet]. Maqollar shaklan ixcham boʻlsa-da, badiiyatiga koʻra 

yuksak  obrazlilikka  ega.  Ularda  fikr  sodda,  tabiiy,  ravon,  silliq  va  tushunarli 

boʻlib,  tasirchan  ifodalanishi  ehtiyoji  turli  narsalar,  hayvonlar,  oʻsimliklar va 

hodisalar  obrazlaridan  g‘oyaviy-badiiy  niyatni  ifodalashda  foydalanishni 

taqozo etgan. Natijada timsoliy obrazlar vositasida hayotdagi ijobiy yo salbiy 

voqealarga, insoniy munosabatlarga axloqiy baho berilib, hukmlar chiqarilgan. 

Xalq og‘zaki ijodi haqida ilmiy ish olib borgan dunyodagi hamma olimlar 

maqollarda  millatning  dunyoqarashi,  hayot  va  tabiat  voqealariga  boʻlgan 

munosabati  aks  etganini  alohida  ta’kidlaydilar[3.163-bet].  Barchamizga 

ma’lumki, xalq og‘zaki ijodida tabiatni tarannum etuvchi minglab maqollarga 

duch kelishimiz mumkin. Zotan maqollar bir qarashda sodda, tushunarli tilda 

berilgandek  tuyulsada,aslida,ular  talqin  qilib  chiqilganda  atrofimizni  oʻrab 

turgan  borliq  va  tabiatning  betakror  hodisalarini  aks  ettirilganligi  namoyon 

boʻladi. Demak,maqollar ota-bobolaming asrlar davomida toʻplangan hayotiy 

tajribalarini zamonlar osha yetkazishda ma’naviy koʻprik boʻlib, avlodlarning 

bir-birlariga bog‘lanishlarida beminnat xizmat qilib kelmoqda. 

---

 

640