Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

Toʻxta 

Boboyev 

oʻzining 

“Adabiyotshunoslik 

asoslari” 

kitobida“Adabiyot xalqning hayoti, kasb-kori, ijtimoiy ongini aks ettirish 

yoʻli  bilan  uning  milliy  xarakterini  ifodalaydi.  Adabiyot  va  san’atning 

xalqchilligi,  xalq  hayotining  eng  muhim  tomonlarini  aks  ettirish, 

mehnatkashlarni  porloq  orzu-umidlarini  va  ideallarini  ifodalash  kabi 

muhim tamoyillar bilan belgilanadi”, singari fikrlari orqali umuminsoniylik, 

xalqchillik tushunchalarini ilgari suradi. Demak, adabiyot avvalo xalqning bosh 

maqsadini,  uning  hayoti,  turmush  tarzini  kuylaydi.  Biz  tahlil  qilgan  satirik 

asarlarda  ham  xohu  gʻarb  adabiyoti,  xoh  sharq  adabiyoti  boʻlsin  barchasida 

avvalo, xalqning, jamiyatning holati satira va yumor bilan izohlanadi.  

---

 

320 

Bugungi  kunda  adabiyot  olamida  realistik  yoʻnalishida  ijod  qilib 

kelayotgan adiblar koʻp. Bizning fikrimizcha, realistik yoʻnalish satirani biroz 

chetga chiqarib qoʻyayotgandek. Boisi, realistik yoʻnalish asarni shundayligicha 

ya’ni  kishilar  tarbiyasida  qanday  kamchiliklar  boʻlsa  togʻridan-toʻgʻri 

kitobxonlarga taqdim qilmoqda va xulosani bir qarashda anglab yetadigan qilib 

qoʻymoqda  desak,  yangilishmaymiz.  Sababi  satirik  uslubda  yozilgan  asarda 

ham kulgu, ham dard mavjuddir. Kitobxon esa asarni oʻqish mobaynida soʻz 

ostidagi  soʻzni  yani  tag  ma’noni  anglab  yetadi.  Qachonki,  uning  fikrlashi 

sogʻlom  boʻlsa.  Bu  fikrlar  bilan  biz  realist  yozuvchilarimiz  yozgan  asarlarni 

tanqid  qilishdan  yiroqmiz.  Ulaning  asarlarida  ham  iztehzo,  kinoya,  satira  va 

yumor  yetarli  darajada  mavjud.  Ammo,  boshdan-oyoq  satira  emas.  Realistik 

uslubda  yozilgan  asarni  oʻqib  aksariyat  kitobxon  asar  mazmunini  anglab 

yetadi. Ammo satira bilan bunday deb boʻlmaydi.  

Maqolaning  bosh  mezoni  boʻlgan  satira  va  yumor  kishilarning 

tarbiyasida juda ahamiyatlidir. Oʻquvchi kitobxonning dunyoqarashi, fikrlashi 

sogʻlom  boʻlsa  satirik  uslubda  yozilgan  asarni  toʻgʻri  baholay  oladi.  Fikrimiz 

isboti oʻlaro yozuvchi Abdulla Qahhor “Satira oʻtiga uchragan kishi, – vijdoni