Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

 

Annotation. The article is dedicated to love analyze poems of Usmon Azim. The article 

is dedicated to love analyze of Usmon Azim's poem and the poems which are included to the 

books named Saylama and Kuz are used in this article! Usmon Azim's love poems are analyzed 

and their literal image is discussed in this article. As well as, creative skills of Usmon Azim are 

comparatively analyzed. 

Keywords:  Usmon  Azim,  poem,  love  topic's  interpreatation,  literal  image, 

metaphore(tashbex) 

 

Oʻzbek  mumtoz  she’riyati  namunalari  poetik  topilmalari,  tashbehlari, 

musiqiyligi  bilan  tovlanib  turadi.  “XX  asrning  20-yillarida  mumtoz  aruzdan 

zamonaviy barmoqqa oʻtilganda, ana shu ranginlik “feodal davr lirikasi”ning 

belgisi  sifatida  shoʻro  davri  she’riyatiga  yoʻnaltirilmadi”.[5.  57-bet.]  Oradan 

yillar  oʻtib,  “sof  lirika”ga  qarshi  kurash  alangalari  soʻngach,  dastlab  erkin 

Vohidov  va  Abdulla  Oripov,  soʻngra  Rauf  Parfi,  Shavkat  Rahmon  va  Usmon 

Azimlar avlodi oʻzbek she’riyatidagi fikr va tuygʻu ifodasining nafislashishiga 

yordam  beruvchi  tasvir  usuli  va  vositalariga  keng  murojaat  etdi.  Jumladan, 

Til va adabiyot:  

ilmiy va amaliy izlanishlar yoʻlidagi ilk odimlar   

 

2020-yil 30-aprel 

---

 

256 

Usmon Azimning shu boradagi izlanishlari natijasida oʻzbek she’riyatida badiiy 

mahorat  behad  darajada  oshdi.  Shoir tuygʻuning ong orti harakatlarini ham 

tasvirlash  mahoratini  mukammal  egalladi.  Bu  borada,  aniqsa,  shoir  ijodida 

alohida oʻrin egallagan ishq mavzusi e’tiborga molik. 

Usmon  Azimning  “Saylanma”  va  “Kuz”  majmualaridan  oʻrin olgan 

she’rlaridagi ishq lirik qahramonning real ishqi boʻlib, hayotdagi mahbubaning 

vasliga yetish mashaqqatlari hajridir. Usmon Azim ijodidagi muhabbat hayotga 

muhabbat va inson sevgisi boʻlib,  u  orzular  va  samimiy  hissiyot  bilan  ifoda 

etiladi. Shuni alohida qayd etish joizki, zamonaviy she’riyatda nafis ohang va 

tuygʻular taassuroti boshqacha shaklda namoyon boʻlmoqda. Shoir she’rlarini 

oʻquvchining  estetik  didi,  saviyasi,  orzu-istagi  va  dil  izhorini  hisobga  olgan 

holda,  shabadadek  mayin,  shabnam  kabi  tarhi  toza,  guldek  nazokatga  boy 

shaklda  oro  berib  taqdim  etadilar.  Oʻquvchi  she’r  oʻqiganida  xayolot  bilan 

chulgʻangan orzu-armonlarga gʻarq boʻladi va nafosat dunyosiga shoʻngʻiydi. U 

she’rdagi soʻzlar haroratidan, goʻzalligidan, balki soʻz emas, dilkash ohangidan 

masrurlik his etadi.  

Usmon Azimning “Kuz” kitobi yirik sheʼriy toʻplam boʻlib, unda shoirning 

toʻrt  yuzga  yaqin  (381  ta)  sara  sheʼrlari  jam  boʻlgan.  Sheʼrlar  “Sevgi”, 

“Bogʻlardan  kelgan  sheʼrlar”,  “Togʻ  va  dasht  qoʻshigʻi”,  “Xotira  parchalari”, 

“Bahslarning  davomi”,  “Sukunatlar  va  qichqiriqlar”,  “Tugamagan  kitob”  deb 

nomlanuvchi yetti daftarga taqsimlangan. Toʻplamning har bir daftari qaysidir 

jihatlari bilan umumiylikka va yana qaysidir jihatlari bilan xususiylikka ega. 

Taʼkidlash  kerakki,  toʻplamdagi  sheʼrlar  Usmon  Azim  ijodining  oʻziga  xos 

oʻsuvchanligini  koʻrsatuvchi  yangicha  turkumlanishga  egaligi  bilan  e’tiborni 

tortadi. Sahifalardagi sheʼrlarni oʻqib, oʻzingizni sevgining rango-rang bogʻiga 

kirgandek  his  etasiz.  Sheʼrlarning  deyarli  har  birida  muhabbat  bilan  bogʻliq 

inson kechinmalari, oshiq ruhiy dunyosidagi talotumlar, hissiy evrilishlar aks 

etgan.  Masalan,  “Ertaksevar  jonim”  sheʼrining  lirik  qahramoni  sevgining 

ibtidosidan  soʻz  ochadi.  Uning  taʼkidicha,  sevgining  ibtidosi  –  bu  ikki  qaro 

koʻzning  ilk  toʻqnashuvi.  Oshiq  va  maʼshuqa  hayotlari  davomida  baʼzi 

---

 

257 

narsalarni  unutishi  mumkin,  lekin  ular  bir  narsani  –  nigohlarning ilk 

toʻqnashuvini  hech  qachon  unutishmaydi.  Zotan,  bu  –  ibtido!  Buni  oshiq  oʻz 

mahbubasiga ming kecha ertak qilib, ming bir marta aytib berishga tayyor: