Tikuv 1-123 (2013). P65

3.10. MASHINADA BAJARILADIGAN ISH O‘RNINI ÒASHKIL
QILISH VA MASHINADA ISHLASH USULLARI
Mashinada bajariladigan ish o‘rni ish stoli (1) va uning qoð-
qog‘i o‘yig‘iga o‘rnatilgan mashina bosh qismi bilan jihozlangan.
Ish stoli (1) ni ikkita tayanch (2) ushlab turadi (62-rasm).
Òayanch (2) ichida boltlar yordamida traversalar (3) mahkam-
langan bo‘lib, ularga stol qoðqog‘i (1) mahkamlangan. Bunday
biriktirish stol qoðqog‘i (1) ni vertikal yo‘nalishda burib rostlashga
imkon beradi. Stol qoðqog‘i (1) ning ustida yoritgich o‘rnatilishi
mumkin. Mashinaning bosh qismi (4) qoðqoq o‘yig‘ida o‘rnatilgan
bo‘lib, bu mashina bosh qismini tikmaydigan holatga o‘tkazib
tozalash va detallarni moylash imkonini beradi, bunda uning burilish
burchagi tirak (5) bilan cheklangan.
Stol (1) ning ustida g‘altak tayanchi (6) mahkamlangan. Ið,
otvertka va boshqa narsalarni saqlash uchun o‘rnatilgan quticha
(7) ni stol qoðqog‘i (1) tagining o‘ng tomonidagi ikkita yo‘nal-
tirgich tutib turadi. Qoðqoq (1) ning tagida teðkini ko‘taradigan
tizza richagi (8) ning vali ikkita kronshteynda tebranib turadi.
Ko‘ndalang to‘siq (9) da rezina qoðlangan ðedal (10) ni ikkita
kronshteyn tutib turadi, bu ðedal zanjir tortqi (11) yordamida
qoðqoq (1) tagidagi elektr yuritmasi richagi bilan bog‘langan.
Qoðqoq (1) ning tagiga ajratgich (12) o‘rnatilgan bo‘lib, u tikuv
mashinasining elektr yuritgichini to‘xtatishga xizmat qiladi. Elektr
yuritmasining ostida material xususiyatiga qarab tikish tezligini
nazorat qiluvchi boshqaruv mexanizmi o‘rnatilgan. Òayanch (2)
ning tagiga ish stolini himoyalash uchun rezina qoðlama (13)
kiydirilgan. Elektr yuritgichini nolinchi sim bilan ta’minlangan elektr
manbayiga ulab yerga tutashtiriladi. Mashina bosh qismi (4)ning
ustiga boshqaruv ðulti o‘rnatilgan.
Òikuvchining mashina oldida to‘g‘ri o‘tirishi, ish usullarini o‘z-
lashtirib olishi mehnat unumdorligini oshirishga imkon beradi. Òi-
kuvchining gavdasi oldinga sal engashib turishi kerak. Òikilayotgan
buyum tikuvchining ko‘zidan 30–40 sm nari turishi, tikuvchining
tirsaklari esa stol qoðqog‘i (1) bilan bir xil balandlikda bo‘lishi
kerak. Stulning balandligini to‘g‘ri tanlash katta ahamiyatga ega.
Odatda, o‘tirg‘ich balandligini rostlash mumkin bo‘lgan burama
stullar ishlatiladi. Òikuvchi mashina bosh qismining ro‘ðarasida
o‘tirishi, uning ikkala oyog‘i ðedal (10) ustida turishi lozim. O‘ng
oyoq kaftini sal oldinroq qo‘yish kerak, bunda mashinani asosan
o‘ng oyoqda yurgizib, chað oyoqda to‘xtatiladi. Zo‘riqish ham

---

117
ikki oyoqqa bir xilda taqsimlanib, mashinada ishlash birmuncha
osonlashadi. Òikilayotganda teðkini ko‘tarish uchun tizza richagi
(8) bosiladi, u o‘ng oyoq tizzasi balandligida bo‘lishi kerak.
Ish boshlashdan oldin iðlarning to‘g‘ri taqilganligini tekshirish,
agar zarur bo‘lsa, mashinani moylash kerak. Bunda mashinaning
elektr yuritmasi o‘chirilgan bo‘lishi kerak. Òikayotgan detallar
mashina teðkisining chað tomonida bo‘lishi lozim.
Baxyaqator chok boshlanishida va oxirida ðuxtalanadi. Chok
boshlanishidagi baxyaqatorni ðuxtalash uchun uzunligi 10–15 mm
li baxyaqator yuritiladi-da, orqaga qaytarish richagi (14) bosiladi,
material orqaga qaytadi va xuddi oldingi baxyaqator chizig‘i ustidan
ikkinchi baxyaqator yuritiladi. Bir-biriga nisbatan burchak hosil
qiladigan baxyaqatorlar yuritayotganda baxyaqator uzilib
qolmasligiga va ignaning birinchi baxyaqator yuritayotgandagi oxirgi
sanchig‘i yangi baxyaqatorning birinchi sanchig‘i bo‘lishiga ahamiyat
62-rasm. 
Mashinada ishlash uchun ish o‘rni.
10
9
13
11
2
8
3
12
14
5
6
2
3
7
1
4

---

118