Tijorat banklarining valyuta operatsiyalari

15.2. Xalqaro valyuta-kredit vositalari

15.2. Xalqaro valyuta-kredit vositalari

• Oldingi mavzuda ta’kidlab o’tildiki, zamonaviy xalqaro hisob-kitoblarda va kreditlashda uch xil to’lov vositasidan foydalaniladi: oltin, yetakchi mamlakatlarning milliy valyutalari va xalqaro pul birliklari. Hozirgi vaqtda oltin o’zining asosiy to’lov, hisob-kitob vositasi xususiyatini yo’qotgan bo’lsa-da, u har qanday mamlakat valyuta rezervlarining asosiy qismini tashkil etadi va undan ayrim hollarda, muhim tashqi savdo operatsiyalariga xizmat ko’rsatish va kreditlarni kafolatlashda foydalaniladi. Jahon savdosida rivojlangan mamlakatlar milliy valyutalaridan xalqaro hisob-kitoblarda yanada kengroq foydalanilmoqda. Bunday valyutalarni boshqa davlatlarning Markaziy banklari xalqaro hisob-kitoblar uchun o’zlarining rezerv vositalari sifatida saqlaydilar. SHuning uchun ham ularni rezerv milliy valyutalar deyiladi. Keyingi yillarda rezerv valyuta sifatida xalqaro pul birliklaridan ham (SDR, eKYU, yeVRO) foydalanilmoqda.

Rezerv valyuta javob berishi kerak bo’lgan asosiy talab uni konvertirlashuvidir. Valyuta konvertirlashuvi deganda uni boshqa xorijiy valyutalarga almashish qobiliyati tushuniladi. Konvertirlashuv tushunchasi jahon valyuta tizimi rivojlanishi bilan o’zgarib bordi. 30- yillargacha qayd etilgan kurs bo’yicha oltinga erkin ayirboshlangan valyuta konvertirlanadigan valyuta deb hisoblangan.

Hozirgi vaqtda valyutalar erkin konvertirlanadigan, qisman konvertirlanadigan va konvertirlanmaydigan valyutalarga ajratiladi.

Tashqi konvertirlanishda to’lovlarni chet elda amalga oshirishga va aktivlarni ushlab turishga ruxsat beriladi. Valyutalarning konvertirlanishi ko’pchilik mamlakatlar iqtisodiy siyosatining muhim maqsadi hisoblanadi va jahon tajribasining ko’rsatishicha, ko’pchilik mamlakatlarda raqobatga bardoshli sanoat bazasi va kerakli xalqaro rezervlar barpo etilgandan so’ng kiritilgan.