Tijorat banklarida xisob varaqalar rejasi va uning tarkibiy tuzilishi mavzusida

1. 0110-0990 hisobvaraqlar - Asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, uzoq muddatli investitsiyalar va boshqa uzoq muddatli aktivlarni hisobga olishga mo’ljallangan;

2. 1010-3290 hisobvaraqlar - materiallar, tugallanmagan ishlab chiqarish, tayyor mahsulotlar, tovarlar, kelgusi davr harajatlari kabi moddalarni hisobga olish uchun mo’ljallangan. Bu moddalar odatda joriy aktivlar tarkibiga kiritiladi

3. 4010-5920 hisobvaraqlar - Olinadigan hisobvaraqlar yoki debitorlik qarzlari, pul mablag’lari va qisqa muddatli investitsiyalarni hisobga olishga mo’ljallangan. Ular odatda joriy aktivlar tarkibida hisobga olinadi.

Ko’rib turganimizdek, aktivlarning hisobvaraqlar rejasida joylashtirilishi ularning xo’jalik yurituvchi sub’ekt faoliyat yuritishi uchun zarur bo’lgan iq-tisodiy resurslarning ishlab chiqarish tsiklidagi aylanish ketma ketligiga asos-langan holda amalga oshirilgan. Haqiqatdan, iqtisodiyot nazariyasidan ma’lumki, xo’jalik faoliyatini yuritish uchun mehnat qurollari (0100,0400,0300 va h.k.), meh-nat buyumlari (1000) talab etiladi. Mehnat buyumlari ishlab chiqarish jarayonida (2010-2510) kayta ishlanib, yarim tayer va tayer mahsulotga aylantiriladi (2110, 2810) so’ngra sotiladi. Mahsulotlar nasiyaga sotilsa, debitorlik qarzi (4010) vu-judga keladi, naqd pulga sotilsa pul mablag’lariga aylanadi (5010,5110). Shunday qilib, 0110 hisobvaraqdan boshlab, to 5990 gacha bo’lgan hisobvaraqlarda korxo-naning uzoq va joriy aktivlari hisobga olinar ekan. Bu moddalar moliyaviy hisobotning «aktivlar» deb nomlangan birinchi elementini tashkil qilib, korxona balansining aktiv qismida o’z aksini topadi. Shuning uchun ham 0110-5990 hisobvaraqlar o’z vazifasiga ko’ra «aktiv» hisobvaraqlar deb yuritiladi va ularning qoldig’i odatda debet tomonda bo’ladi