Tijorat banklarida naqd pullarni kassaga kirim va chiqim qilish tartibini audit qilish

Pul qoldig’lari ma’lumotlarini tekshirish

Audit maqsadlari	Aniq tekshirish jarayonlari
Xodisa, to’liqlik baholash	Kassa kitobi bilan bank balans hisobvarag’iga qabul va qilmoq Tranzitdagi tijorat depozitlar, to’lanmaganda cheklar va boshqalar, vipiskadagi ba’zi noaniqliklar bilan bank xisobvarqlarini solishtirish.
Aniqlik	Bank xisobvaraqlarini tekshirib, bank saldo kitobini kassa kitobi bo’yicha tekshirib va asosiy buxgalteriya kitobi bilan taqqoslash;
Bekor qilish	Pul tushumlarini qabul qilish uchun,oxirgi kundan boshlab xisobdagi pul mablag’larini yilning oxirigacha, xamda tushgan depozit pul mablag’larni taqqoslash; To’langan pul mablag’larini yozma qayd qilish va oxirgi berilgan chek, to’langan pul mablag’larini kassa kitobida qayd etilganini tekshirish va bank xisobvarag’idagi to’lanmagan cheklar va xar qanday uzoq ushlangan kliring cheklarini xam tekshirish
Klassifikatsiya, ma’lumotlarni berish	Bank xatlarini, kredit shartnomalarini va pul mablag’larini cheklanishiga aloqador xujjatlarni tekshirish Bank kreditlarini va oderdraftlarini ta’minlash, moliya xisobotida qayd qilinmagan pul qoldig’larini tekshirish

Pul tushumlari va amaliyotlari nazoratini jarayonlari:

Audit maqsadlari	Aniq teshiruv jarayonlari
1 Xodisalar	Kassa kitoblaridan tushgan pul mablag’lardan bazilarini misol tariqasida olib, pul o’tkazmalari kirim orderlariga to’g’ri kelishini va bank xisobotlarini tekshirish. Kassa kitobidan pul o’tkazmalari misollarni va to’lov cheklarini (tasdiqlovchi xujjatlar bilan birga) tanlab olib va bank xisobvarag’i pul mablag’lar bilan solishtirish. Xujjatlar va to’lov qog’ozlari orqali bazi holatlarda tafsilotlarni tekshirish, masalan bazi to’lovlarni to’xtatilganligi, to’langan cheklar, avtorizatsiya va boshqa xujjatlar.
2 Tugallanganlik	Kassa chekini kirim,chiqim jurnallarida aks ettirilgan to’lovlarini tekshirish. Kassa kitobidagi to’lov xujjatlarini tekshirish (tasdiqlovchi xujjatlar bilan)
3 Aniqlik	 Umumiy pul tushumlari va to’lovarni umumiy buxgalteriya kitobida qayd qilmoq
4 Baxolash	Kassa kitobida ro’yxatga olingan avizo misolini tushgan pul mablag’larini ko’rsatgan xolda taqqoslash Chek nusxasini (bekor qilingan cheklar) kassa kitobida qayd etilgan pul tushumlari bilan taqqoslash
5. Bekor qilmoq	 Kassa amaliyotlari yozilgan sanalarni naqd pul tushgan sanalar bilan taqqoslamoq (bankka qo’yilgan ki cheklar bo’yicha)
6. Klassifikatsiya	 Pul tushumlari , to’lovlari va amaliyotlarini misollarini to’g’ri klassifikatsiya maqsadida taqqoslash

Bankdan olingan mablag’lar kirimga to’liq, kiritilgani bank bergan ko’chirmalar va bankdan pul olish uchun yozib berilgan cheklar aosida tekshiriladi. 2-sonli jurnal-order bilan debet “Kassa” va kredit “Bank” summalariga mos kelishi kerak, agarda fark borligi aniqlansa, chek milki, kassa kirim orderi bank ko’chirmalari bilan solishtiriladi, shubx;a tug’ilgan taqdirda bevosita bank bo’limida ham tekshirilishi mumkin.

Pul mablag’lari belgilangan maqsadda, ish haqki to’lash, xizmat safari xarajatlari, ishga vaqtinchalik layokatsizlik uchun to’lanadigan nafaqalarga ajratilgan xo’jalik xarajatlari va hokazolar uchun ishlatilgani tekshiriladi. Bankdan olingan pul summalari ish haqi uchun to’g’ri ishlatilganini aniqlash maqsadida uni yozilgan ish haqi to’g’risida bankka taqdim etilgan ma’lumotnoma bilan qiyoslash kerak.
Barcha kirim-chiqim pul hujjatlarini hujjatlar asosida tekshirishda ularning ishonchliligini sinchiklab nazardan o’tkazish kerak. Hisob-kitob to’lov qaydnomalari yozilgan ish haqi summasi bo’yicha ham, uni berish bo’yicha ham tekshiriladi. Bunda hujjatlar, kassa chiqim orderlari, to’lov qaydnomalaridagi imzolar ishonchli ekaniga alohida e’tibor beriladi, "berilsin" degan holatda chiqarilgan yakunlarning to’g’riligini yalpi tekshirish shular asosida olib boriladi, undan tashqari kassa kirim va chiqim hujjatlarini qayd qilish kitobi mavjudligi hamda kim tomonidan qayd qilib borilayottanligi tekshiriladi. Imzolarning ishonchliligi (haqiqiyligi) aynan shu shaxslarning imzolarini boshqa hujjatlar, qaydnomalar, hisobvaraqlardagi imzolariga qiyoslash orqali aniqlanadi.
To’langan hujjatlar yoki xususiy shaxslar bajargan ishlar uchun to’ldirilgan naryadlar ayniksa sinchiklab tekshirilishi kerak. Bu hisobvaraqlarga qo’yiladigan oddiy talablar, shaxslarning familiyasi, ismi, otasining ismi, manzili (pasportiga doir to’liq ma’lumotlar) ko’rsatilishidan tashqari shu ishlar bajarilgani to’g’risida tasdiqnoma bo’lishi kerak. Alohida olingan har bir holda bajargan ishlarning asosli ekanligi, zarurligi, qonuniyligi va maqsadga muvofiqligi aniq belgilanadi.
Kassir to’lov qaydnomalarida summani olmagan shaxslarning familiyasi ruparasiga "deponentga o’tkazildi" deb qayd etgani, shuningdek, amalda to’langan va qaydnomalar bo’yicha umuman to’lanmagan summalar to’g’risida qaydnomalarda qayd etgani, deponentdagi summalar ro’yhatini tuzgani va kassa hisobotini topshirishda to’lov hujjatlariga ilova kilgani auditdan o’tkaziladi. Auditor undan tashqari, tekshirilayotgan muassasa ma’muriyati buyrug’i bilan komissiya xay’ati tasdiqlanganligini va ushbu komissiya tomonidan oy yoki chorak oxirida xazina qoldiqdarini tusatdan tekshirishdan o’tkazgan yoki o’tkazmaganligini tekshirishi lozim.

Xulosa
Bank kassada amalga oshiriladigan tekshuruvlar bank auditi yoki Markaziy bank tomonida shartli ravishdan tekshuruv otkizilishdan oldin xam bankni filliali tomonidan tuzilgan ichki kamissiyasi tomonidan ogoxlantirilmasdan to’qqisda tekshiruv o’tkaziladi. Bu xolat kassada ish jaroyonidagi kamchilliklarni bartaraf etadi va audit tekshuruvi o’tuzgunga qadar kamchilliklar bo’lsa bartaraf e’tiladi.
Bankdagi kirim va chiqim naqd pullar asosan kirim qilinishda tadbirkorlik subektlarni xisob raqamiga tushiriladigan naqd pullari xisobidan toladnadi misol uchun A tadbirkorni aylanma mablag’i ya’ni kassaga topshirgan pullarni misol qilib oldim. Bankda chiqim kassada yuridik shaxslar tomonidan ish xaqi yoki shunga tenglashtirilgan pullar olingandagi cheklarni yoki shu jarayondagi xujjatlarni audit nazoratdan o’tkazadi.
Auditor kassa tekshiruvi hisobotlarining mazmunini va ularning rasmiylashtirilishining to'g'riligini tahlil qilishi kerak. Audit hisobotida pul va boyliklarning haqiqiy mavjudligini buxgalteriya hisobi ma'lumotlari bilan taqqoslash natijalari to'g'risidagi yozuv bo'lishi kerak. Agar nomuvofiqlik mavjud bo'lsa, bank tomonidan ushbu nomuvofiqlikning sabablarini aniqlash, aybdorlarni aniqlash va zararni qoplash tartibiga rioya qilish bo'yicha ko'riladigan choralarni ko'rib chiqish kerak.
Kassa tekshiruvlaridan tashqari, bank buxgalteriya hisobi va kassa ishlarining holatini davriy tematik tekshirishlarni, shuningdek, kassa operatsiyalarining to'g'riligini keyingi nazoratning bir qismi sifatida alohida tekshirishlarni o'tkazishi kerak. Ichki nazoratning ushbu sohalaridagi ishlarning holati ham audit predmeti hisoblanadi.