Тижорат банкларида нақд ва нақд пулсиз ҳисоб китоблар. Илмий – оммабоп рисола.–Т.: Тдиу, 2020. 35 бет

Чакана товар айланма ҳолати ва унинг нақд пул айланмасига таъсири Статистика маълумотларига кўра, республика бўйича 2017 йил январь-ноябрь ойларида чакана товарайланма (умумий овқатланиш билан бирга) 95,7 трлн. сўмни ташкил этди.

Тошкент шаҳрида товар айланмалари ҳажмининг юқорилиги (жами товарайланмадаги улуши 22,3%) йирик савдо мажмуалари, шунингдек, улгуржи савдо бозорларининг мавжудлиги ҳисобига нақд пулларнинг Тошкент шаҳридаги банкларга миграциясини кучайтирмоқда.
Хўжалик субъектлари томонидан товарларни сотишдан тушган тушум пулларини банк ҳисобварақларига топширилиши пул маблағларини банклар орқали айланишини ва иқтисодиётда ҳисоб-китобларни шаффофлигини таъминлашга хизмат қилади.
Таҳлилларга кўра, 2017 йил январь-ноябрь ойларида савдо соҳасидан банк тизимига келиб тушган пуллар (45,6 трлн. сўм) чакана товарайланманинг 48% ини ташкил этиб, чакана товарайланманинг қолган қисми уюшмаган савдо (деҳқон, буюм бозорлари ва бошқалар) оборотига тўғри келмоқда.
Валюта бозорини эркинлаштирилиши савдо соҳасидаги субъектларнинг ишлаб чиқарувчилардан товарларни нақд пулсиз тартибда сотиб олишдаги имкониятларини кенгайтириб, уларнинг савдо айланмаларининг реал ҳолатини акс
эттирилишини ва оқибатда тушумларининг банк тизимига келиб тушишини кўпайишини таъминлаяпти.
Жами чакана товарайланма январь-август ойларида ойига ўртача 8,5 трлн.сўмни ташкил этиб, унинг 3,9 трлн. сўми (46%) банк ҳисобварақларига келиб тушган бўлса, ноябрь ойига келиб чакана товарайланманинг 5,2 трлн.сўми (53%) банк ҳисобварақларига келиб тушган.

Жадвал 2.

Ойлар

2017 йил январь- ноябрь ойларида чакана товар айланмаси (овқатланиш корхоналари билан бирга)