Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini jalb qilish va ularni joylashtirishni tartibga solish yo’llari va usullaridir

10.2. Tijorat banki kapitalining etarliligi

Regulyativ kapitalning etarlilik koeffitsienti tijorat banklarining to’lovga qobilligini tavsiflovchi muhim ko’rsatkich hisoblanadi.

Shuningdek, Bazel standartiga ko’ra, birinchi darajali kapitalning etarliligi ham baholanadi va bunda birinchi darajali kapitalning etarlilik koeffitsienti qo’llaniladi.

Birinchi darajali kapitalning etarlilik koeffitsienti birinchi darajali kapitalni bank aktivlarining riskka tortilgan summasiga bo’lish yo’li bilan aniqlanadi va uning eng past me’yoriy darajasi 0,04 yoki 4% qilib belgilangan.

Xalqaro bank amaliyotida tijorat banklari kapitalining etarliligini baholash bo’yicha uchta metodika mavjud bo’lib, ularning ichida nisbatan mukammali bo’lib, Bazel qo’mitasi ekspertlari tomonidan ishlab chiqilgan metodika hisoblanadi.

Tijorat banki kapitalining etarliligini baholash bo’yicha Xalqaro hisob-kitoblar banki tomonidan ishlab chiqilgan metodikada kapitalning etarliligi regulyativ kapitalni aktivlarning umumiy summasiga bo’lish yo’li bilan aniqlanadi. Ushbu koeffitsientning eng past normativ darajasi 8% qilib belgilangan.

127
AQSh Federal zaxira tizimi tomonidan ishlab chiqilgan metodika bo’yicha, tijorat banki kapitalining etarliligi kapitalni depozitlarning umumiy summasiga bo’lish yo’li bilan aniqlanadi. Ushbu koeffitsientning eng past normativ darajasi 10% qilib belgilangan.

O’zbekiston banklarining 1-darajali kapitali regulyativ kapitalning 75 foizidan kam bo’lmasligi kerak.

2-darajali kapital miqdori 1-darajali kapital miqdorining uchdan bir qismidan oshib ketsa, oshgan summa regulyativ kapital tarkibiga kiritilmaydi.

1-darajali kapital 1-darajali asosiy kapital va 1-darajali qo’shimcha kapitaldan iborat.

1-darajali asosiy kapital bank regulyativ kapitalining 60 foizidan kam bo’lmasligi kerak.

Subordinar qarzlar 1-darajali kapitalning uchdan bir qismidan oshmasligi

kerak.

2-darajali kapital tarkibiga kiruvchi subordinar qarz oxirgi 5 yil davomida yiliga 20% kamayib borishi shart.