Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini jalb qilish va ularni joylashtirishni tartibga solish yo’llari va usullaridir

KIRISH

Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish – bu pul mablag’larini jalb qilish va ularni joylashtirishni tartibga solish yo’llari va usullaridir. Bank foyda darajasi barqarorligini ta’minlash va ko’zda tutilmagan risklarni minimallashtirish maqsadida balansning aktivlari va passivlarining tegishli moddalarini doimo bir-biriga taqqoslab borishi zarur. Ushbu taqqoslash tijorat banklari aktivlari va passivlarini tegishli usullar, mezonlar va me’yorlarni qo’llab boshqarish orqali amalga oshiriladi.

«Bank faoliyatini boshqarishning usullarini doimiy takomillashtirmaslik oqibatida, nafaqat rivojlanayotgan mamlakatlar, balki rivojlangan mamlakatlar banklari ham iqtisodiy inqirozga yuz tutishi tabiiydir»¹. Buni XX asrning ikkinchi yarmida Osiyo, Lotin Amerika, G’arbiy Evropa, Rossiya moliya tizimi hamda 2008 yil sentyabrda AQSh moliya tizimida bo’lib o’tgan moliyaviy-iqtisodiy inqirozlar misolida ko’rish mumkin.

2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasida banklarning kapitallashuv darajasi va depozit bazasini oshirish, ularning moliyaviy barqarorligi va ishonchligini mustahkamlash bank tizimini isloh qilish va yanada rivojlantirshning ustuvor yo’nalishlari sifatida e’tirof etilgan².

O’z navbatida, bank tizimini isloh qilish va yanada rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlari doirasida belgilangan vazifalarni hal qilish tijorat banklarining aktivlari va passivlarini boshqarish amaliyotini takomillashtirish zaruriyatini yuzaga keltiradi.

Tijorat banklarining aktivlari va passivlarini boshqarish amaliyotini takomillashtirish banklar aktivlarining daromadliligi va risk darajalari o’rtasidagi

170. 
     Диана МакНотон. Банковские учреждение в развивающихся странах. Пер. с англ.В 2-х т. -Вашингтон, Д.С.:Всемирный банк, 1994. Т.1.-С. -2.
     

170. 
     Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сонли фармони. Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида//Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. – Тошкент, 2017. – № 6 (766). – 32-б.
     

5
hamda aktivlarning daromadliligi bilan likvidliligi o’rtasidagi mutanosiblikka erishish, resurs bazaning etarliligi va barqarorligini ta’minlash imkonini beradi.

Shuningdek, tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish amaliyotini takomillashtirish banklarning kapitallashish darajasini oshirish va banklar kapitallari etarliligini ta’minlash imkonini beradi.

Mazkur darslikda tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarishning ilmiy-nazariy va amaliy jihatlari o’z aksini topgan. Chunonchi, darslikda tijorat banklarining aktivlarini boshqarish, majburiyatlari va kapitalini hamda likvidliligini boshqarish kabi muhim masalalar o’z ifodasini topgan.