Tibbiyotda axborot texnologiyalari

Xizmatchi dasturiy ta’minot.
Bu dasturlar ham asosiy 
dasturiy ta‘minot bilan, ham tizimli dasturiy ta‘minot dasturlari 
bilan bog‗langan. Xizmatchi dasturlarning asosiy vazifasi (ular 
utilitalar deb ham ataladi) kompyuter tizimini tekshirish, sozlash 
va tuzatishdan iborat. Ko‗p hollarda ular tizimli dasturlarning 
funksiyasini kengaytirishga va yaxshilashga mo‗ljallangan. 
Ba‘zida, bu dasturlar boshidanoq OT tarkibiga kiritilgan bo‗lishi 

---

mumkin, ba‘zida esa ular OT funksiyasini kengaytirishga xizmat 
qiladi. 
Amaliy dasturiy ta’minot.
Bu sath dasturiy ta‘minoti mazkur 
ish joyida aniq masalalarni yechishga yordam beradigan amaliy 
dasturlar majmuasini tashkil etadi. Ushbu masalalar qamrab olgan 
sohalar juda ko‗p bo‗lib, ular ishlab chiqarish, ilmiy-texnik, ijod, 
o‗qitish va dam olishga mo‗ljallangan masalalarni o‗z ichiga 
oladi. Mazkur dasturlar ko‗pfunksionalligining sababi, inson 
faoliyatining turli sohalari uchun amaliy dasturlar va ilovalar 
mavjudligidir. Demak, amaliy dasturiy ta‘minot va tizimli 
dasturiy ta‘minot o‗rtasida o‗zaro bevosita aloqa bor ekan 
(birinchisi ikkinchisiga tayanadi), hisoblash tizimi universalligi, 
amaliy dasturiy ta‘minot ommaviyligi va kompyuter funksional 
imkoniyatlari keng ko‗lamligi foydalanilayotgan operatsion tizim 
tipi, uning yadrosi qanday tizimli vositalarni o‗z ichiga olganligi 
va u uch tomonlama o‗zaro bog‗lanish, ya‘ni inson – dastur – 
qurilma bog‗lanishni qay tarzda ta‘minlashiga bevosita bog‗liqdir. 
EHMlarni ishlab chiqish va undan foydalanish sohasida katta 
yutuqlarga erishgan olim V.M.Glushkov ta‘biri bilan aytsak: 
Yangi asr boshida texnik jihatdan rivojlangan mamlakatlarda 
aksariyat axborot EHM xotirasida joylashgan bo‗ladi. XXI asr 
boshlarida ana shu axborotlardan foydalanishni bilmagan kishi, 
XX asr boshida o‗qish va yozishni bilmagan odamga o‗xshab 
qoladi. Bundan kelib chiqqan holda «Informatika» fanini 
o‗rganish ikkinchi savodxonlik bilan tengdir. 
Informatika fani ham boshqa fanlar qatorida olamni bilish 
uchun xizmat qiladi. Olamdagi har bir jonli va jonsiz mavjudod 
makonda va vaqtda o‗zgarib turadigan modda va quvvat 
korinishida namoyon bo‗ladi. Modda va quvvat dunyoning ikki 
muhim mazmuni, uning ikki muhim tarkibiy qismidir. Lekin 
borliqni mavjud bo‗lishi va uni bilishning yana bir muhim va 
zarur mazmuni bor, bu ham bo‗lsa axborotdir. 

---

Bizni o‗rab turgan borliq 
haqidagi bilimlar yoki har 
qanday ma‘lumotlar axborot 
deb ataladi. Axborot odamlar 
bir biriga og‗zaki, yozma yoki 
boshqa 
usulda 
(shartli 
signallar, texnika vositalari 
yordamida) beriladigan ma‘-
lumot, shuningdek ularni uzatish va qabul qilish jarayonidir.
1. Axborot ayirboshlash nafaqat odamlar o‗rtasida, balki odam 
bilan EHM, EHM bilan EHM o‗rtasidagi ma‘lumotlarni, 
hayvonlar va o‗simliklar o‗rtasida xabar (signal) almashinishi 
yoki to‗qimalar orasidagi modda almashinuvi jarayonlaridir. 
2. Axborotning 
olamni 
bilishdagi 
jamiyatdagi 
ishlab 
chiqarishdagi va fandagi o‗rni. Insonning ijodiy yoki mehnat 
faoliyati, fan va texnikaning rivoji jonli mavjudodlarning o‗zini 
tutishi, har qanday avtomatik tarzda ishlaydigan qurilmalar 
faoliyati axboratni ayirboshlash bilan bog‗liq. 
Hozirgi kunda axborot juda katta ahamiyatga ega. Inson 
faoliyatining hamma sohalarida axborotlarni qayta ishlaydi: 
– Yangi ma‘lumotlarni (ro‗znoma, kitob, havo mavjlari, oynai 
jahon, o‗zaro fikr almashinish) qabul qilish; 
– kundalik hayotda oldindan ma‘lum axborotlarni ishlatadi; 
– yangi axborotlar yaratadi (fanda, tibbiyotda, adabiyotda, 
san‘atda va h.k). 
3. Axborotni yig‗ish, saqlash va ishlov berishning yangi 
texnologiyasi EHMni paydo bo‗lishi, jamiyat rivojlanishida 
inqilobiy o‗zgarishlariga sabab bo‗ldiki, insonga axborotni 
yig‗ish, saqlash va qayta ishlov berish bilan bog‗lik bo‗lgan aqliy 
mehnatni 
avtomatlashtirish 
imkonini 
berdi. 
Bu 
xildagi 
jarayonlarni avtomatlashtirish iqtisodiy – tashkiliy tuzumlarga, 
texnologik jarayonlarni boshqarishga loyihalar tuzish, ilmiy 
izlanishlar, o‗qish – o‗rganish va boshqa sohalarga kirib boradi. 
Shunday qilib ilmiy-texnik rivojlanishning asosiy yo‗nalishi 
paydo bo‗ldi. 

---

Ma‘lumotlarni