Tibbiyot psixologiy asi

Meningoensefalit - bu bosh miya pardalari va miya to'qimasining yallig'lanish kasalligidir. Bosh miya yoki uning pardalarida ketayotgan patologik jarayonni anatomik nuqtai nazardan kelib chiqqan holda o'rganish mushkul, albatta. Masalan, aksariyat hollarda miya pardalarida kechayotgan yallig'lanish jarayonlari miya to'qimasiga o'tishi, ya’ni meningoensefalit rivojlanishi yoki virusli infeksiyalar gematoensefalik to'siqdan o'tib bosh miya to'qimalarida yallig'lanish jarayonlarini (ensefalitlar) yuzaga keltirishi mumkin. Meningoensefalit og'ir kasallik bo'lib, meningitdan farqli o'laroq chuqur nevrologik buzilishlar bilan namoyon bo'ladi, ya’ni monoparez, gemiparez, tetraparezlar, giperkinezlar va h.k. Ushbu nevrologik buzilishlarning paydo bo'lishi yallig'lanish jarayoni miya to'qimasining qaysi qismida joylashganiga bog'liq. Bu ma’lumotlar nevrologiya darsliklarida keltirilgan.
Boshqa yallig'lanish kasalliklari kabi meningoensefalitlar bilan ham asosan yosh bolalar va o'smirlar ko'p kasallanishadi. Shuning uchun ham bolalik va o'smirlik davrlarida o'tkazilgan meningoensefalitlarda nevrologik asoratlardan tashqari, turli darajada ifodalangan neyropsixologik (nutq, xotira, tafakkur, hissiyot va h.k) asoratlar ham qoladi. Bu davrlarning har bir bosqichida murakkab funksional sistemalar va oliy ruhiy funksiyalar jadallik bilan shakllanib boradi (bu haqda biz batafsil ma’lumotni 1 bobda berganmiz). Bosh miya va uning to'qimalarida kechadigan og'ir kasalliklar esa ushbu murakkab mexanizmlami izdan chiqaradi, go'yoki rivojlanish jarayoni kasallik paydo bo'lgan vaqtdan boshlab sekinlashadi yoki butunlay to'xtaydi. Meningoensefalit bilan kasallangan bola qancha yosh bo'lsa, u aqliy rivojlanishdan shuncha orqada qolib borishi mumkin. Vaqt o'tgan sayin bunday bolalarda biologik yosh bilan psixologik yosh orasidagi farq


279




kattalashib boraveradi. Bunga yo‘l qo'ymaslik uchun barcha davolash muolajalarini neyropsixologik muolajalar bilan birgalikda olib borish


zarur.
Meningoensefalitlarda kuzatiladigan neyropsixologik buzilishlar patologik jarayon bosh miyaning qaysi yarim sharida ketayotganligiga ham bog'liq. Agar yallig'lanish jarayoni ko'proq bosh miyaning chap yarim sharida joylashsa, bolada aqliy rivojlanishning kechikishi nutq buzilishlari bilan birgalikda namoyon bo'ladi. Bolaning tafakkuri shakllanishida nutqning ahamiyati beqiyosdir, shuning uchun ham patologik jarayon nutq markazlari joylashgan chap yarim sharda joylashsa intellektual buzilishlar kuchliroq ifodalangan bo'ladi. Bu darajada kuchli ifodalangan intellektual buzilishlar bosh miyaning o'ng yarim shari zararlanganda kuzatilmaydi, chunki bu yarim shar nutq funksiyalari uchun bevosita javob bermaydi. Biroq boladagi neyropsixologik buzilishlar apraksiyalar, anozognoziyalar, autotopognoziyalar va xulq-atvor buzilishlari ko'rinishida namoyon bo'ladi.


Putamen