Tibbiyot Oliy o'quv yurtlari uchun o'quv adabiyoti

NAFAS OLISh ORGANLARI KASALLIKLARI

BRONXITLAR

Bronxit - bronxlarning turli etiologiyali yalliglanish kasalligi (infeksion, allergik, fizik-ximik va boshq). Bolalarda bronxitlarning quyidagi shakllari ajratiladi:

1. O’tkir oddiy bronxit (OB)

2. O’tkir obstruktiv bronxit (OOB)

3. O’tkir bronxiolit

4. qaytalanuvchi bronxit (QB)

5. qaytalanuvchi obstruktiv bronxit (QOB)

6. Surunkali bronxit (SB) - birlamchi va ikkilamchi

7. Surunkali bronxiolit obliterasiya bilan birga
Bronxitlarning hamma shakllari zotiljamning klinik belgilarisiz bronx yalliglanishining klinik simptomlarida diagnostika qilinadi.

O’tkir oddiy bronxit - bronxlarning obstruksiya belgilarisiz kechadigan bronxitdir.

Etiologiyasi. O’tkir oddiy bronxit etiologik omili viruslar (paragripp 1 va 2 turlari, RS-viruslari, adenoviruslar, gripp virusi, sitomegalovirus) hisoblanadi. Fizik-ximik omillar ta'sirida, sovuq qo’tishda burun-tomoqda autofloraning aktivlashuvi kuzatiladi. Ko’p hollarda o’tkir bronxit etiologiyasida virus-bakterial assosiasiyasi tasdiqlanadi, nafas yollaridagi epiteliyalarda joylashgan viruslar tropizmga ega bo’lganligi uchun ularni zararlaydi, bronxlar devori barer xususiyatini pasaytiradi va bakterial yalliglanish rivojlanishiga sharoit yaratib beradi. Shartli patogen bakterial autofloraning invaziv emas, intralaminar ko’payishi haqida so′z boradi. Bronxit quyidagi bolalar infeksiyasi, jumladan, qizamiq va kok yotal kechish jarayonida paydo bo’ladi. Katta yoshdagi bolalarda etiologik omil bo’lib, Mycoplasma pneumonia, Chlamydia pneumonia hisoblanadi.

Patogenezi. Bronx shilliq qavatlari yuqumli kasalliklari gipersekresiyaga va shilliqning fizik-ximik xossasini (elastiklik, adgeziyasi, shilamshi?ligi) o’zgarishiga olib keladi, bu seliar hujayralarda ish faoliyatini qiyinlashtiradi, mukoseliar klirensi (nafas yo’llari sanasiyasini ta'minlaydi) buzilishiga sabab bo´ladi. Adashgan nerv afferent reseptorlarining qo’zgalishi natijasida paydo bo´ladigan yo′tal bronxlar tozalovchi funksiyasini kuchaytiradi.

Klinikasi. Ko’p qo’llarda etiologiyasiga bog’liq. Kasallik tana qaroratining kotarilishi, bosh og’rishi, o’zini yomon his qilish, ishtaha pasayishi bilan boshlanadi. O’tkir oddiy bronxit o’tkir virusli respirator infeksiyalardan so′ng rivojlanadi, kasallikning birinchi kunlarida yuqori nafas yollari zararlanish belgilari kuzatiladi. O’tkir oddiy bronxit asosiy belgisi yotal hisoblanadi. Kasallik boshida yo′tal quruq bo´ladi. Traxeobronxitda yo′tal qichishish va to′sh suyagining orqasida ogriq bilan kechadi. Erta yoshdagi bolalarda yo′talganda yuzning qizarishi va yig′lash to′sh suyagining orqa qismida og′riqdan dalolat beradi. Bir necha kundan keyin yo′tal yumshoq, nam, ko’p bo’ladi. Kichik yoshdagi bolalar balhamni chiqara olmaydi va yutib yuboradi.

O’pka auskultasiyasida o’tkir bronxitda dag’al nafas, diffuz quruq, nam, orta kalibrli xirillashlar eshitiladi, yo′talgandan keyin uning miqdori kamayadi. Gematologik siljishlar virusli infeksiyalarni yoki og’ir bo’lmagan bakterial yalliglanishni ko’rsatadi. O’tkir bronxitning davomiyligi 2 haftadan oshmaydi.

Differensial tashqisi. Pnevmoniya, bronx-o′pka kasalliklari bilan o’tkaziladi, uning qaytalanishi o’tkir bronxit klinikasi bilan kechadi (mukovissidoz, bronxektatik kasallik va boshqalar). Pnevmoniyaga gumon qilinganda ko’krak qafasi rentgenografiyasi o’tkaziladi.