|
Qabziyat yoki konstipatsiya ( lotincha “Constipatio” - yig’ilish, to’dalanish, qabziyat degan ma’noni anglatadi) najasning uzoq to’planib qolishi yoki defekatsiyaning to’liq bo’lmasligi oqibatida(100 gr/ sut) to’planib borishi. Qabziyat ichak motorikasining buzulishi, defekatsiya xohishining kuchsizlanishi bilan bog’liq holda yuzaga chiqadi. Najasning ichak bo’shlig’idagi normal harakatiga MIT dagi organik o’zgarishlar ham to’sqinlik qiladi. Qabziyat ichak kasallanmagan hollarda ham vujudga kelishi mumkin. Masalan noto’g’ri ovqatlanishda yoki och qolganda, organizm suvsizlanganda yoki oson so’riluvchi ovqatlar istemol qilganda, o’simlik kletchatkasi yetishmaganda (peristaltika aktivatori) kuzatiladi.
Surunkali qabziyat uchun quydagi simptomlar xarakterli:
Kuchanish vaqti umumiy defakatsiya vaqtining 25% ni tashkil etadi. Qattiq najasning fragmentatsiyasi 4 defekatsiya aktida kamida 1 marotaba kuzatiladi. Defekatsiya to’liq bo’lmasligi kamida defekatsiyaning har 4 aktida 1 marotaba seziladi. Najas chiqishiga to’sqinlik ham kamida defekatsiyaning har 4 aktida 1 marotaba seziladi. Defekatsiya kamida haftada 3 marotaba kuzatiladi.
Qabziyatning asosiy sabablari: yo’g’on va ingichka ichakning yallig’lanish kasalliklari, ichak boshlig’ida to’siqlarning bo’lishi (mexanik qabziyat) masalan : qorin bo’shlig’I o’smasida, bachadon yiriklashishi hisobiga (xomiladorlikda) ichakda bosim ortib ketishida, to’g’ri ichakda poliplar bo’lganida kuzatiladi.
Pastki ichakdagi peristaltikani susaytiradigan kasalliklar ; paraproktit, gemaroy, anus yoriqlari va fistulasidir.
Ekzogen zaharlanish - qo'rg'oshin, simob, talli, vismut bilan surunkali kasb kasalligi zaharlanishi; giyohvandlik, uzoq muddatli chekish.
Endogen zaharlanish - masalan, surunkali buyrak etishmovchiligida.
Endokrin tizim kasalliklari - gipoterioz, diabet va boshqalar.
Suv-elektrolit metabolizmasini buzish - degidratatsiya, kaliy etishmovchiligi, yurak etishmovchiligi va boshqalar.
Oziqlantirish va dietani buzish - parhezda kam miqdordagi kletchatkaning miqdori, suyuqlikni iste'mol qilishni cheklash, "quruq" taomlarni iste'mol qilish, ichaklarning tarkibini - kuchli choy, kakao, oq non va boshqalarni bo'shatish qiyin bo'lgan taomlarni iste'mol qilish.
Yatrogen omillar - ichak motor faoliyatini susaytiruvchi doridan foydalanish (narkotik analgetiklar, antidepressantlar, nosteroid yallig'lanishga qarshi agentlari, b-blokatorlar, kaltsiy kanal bloklovchilar, va boshqalar) yoki tarkib suvsizlantirish (masalan, diuretiklar). Bir vaqtning o'zida bir nechta preparatlarni qo'llash konstipatsiyani kuchaytirishi va saqlab turishi mumkin.
Neyrogen omillar
Gipodinamika - to'shakda uzoq umr ko'rgan bemorlarda ich qotishi.
Ichakning motor funktsiyasi buzilishining xususiyatiga qarab atopik va spastik konstipatsiya(qabziyat)ga ajratiladi.
• Ichaklar mushaklari-turining zaifligi va ichak devorining ta’sirlanish darajasining pastligi, shuningdek, qo'shni organlarning kasalliklari bilan bog'liq bo'lgan intestinal atoniyada (atonik ichak tutilishida), ichakning tarkibiy qismini 7 kungacha yoki undan ortiq muddatgacha davom ettiradi. Atonik ichak tutilishi bilan najas silindr shaklida bo'ladi.
• spastik qabziyat ichak motorikasi kuchaygan, biroq bo'ylama harakatdan segmentar ichak harakatlari ustun.
Qabıziyatda, bemorlarda qorinda og'riq, ichakning to'liq boşhaltılmaganlik his-tuyg'usi kuzatiladi.
Qabziyat bilan og'rigan bemorlarni parvarish qilish. Qabziyatni bartaraf qilish uchun, imkon qadar motor faoliyatini oshirish kerak. Bu, bemor bilan suhbat o'tkazish nima uchun ich qotishini sababini tushuntirish, turmush tarzi va ovqatlanish tartibini o’zgartirish zarur. ichak 2-3 kun ichida faqat bitta stul to'liq bo'shatilishini bilishi kerak. To'rt mahal ovqatlanish tavsiya qilinadi: sut kislotali mahsulotlar (kefir, qatiq), yangi javdar non, meva va rezavorlar nordon navlari ( olxo'ri, olma, va boshqalar), asal, sabzavot, o'tlar, grechka, gazli ichimliklar, quritilgan (o'rik, o'rik). Ichakning ishi sabzavot, meva va rezavor mevalaridan olingan organik kislotalar va shakarlar bilan yaxshi rag'batlantiriladi. Shuning uchun qabziyatda, ko'rsatilgan meva va sabzavot sharbatlari, anjir, xurmo va banan, olma zarur.
Shifokor tomonidan rektal shamcha (bisakodil) gipertonik huqna tavsiya etiladi. fekal tosh qattiq bo'lsa, kechasiga yog’li huqna va ertalab rektal-sham kiriting. Qotib qolgan najas hollarda klizmalari samarali emas, barmoqlarni kiritish kerak. Buning uchun, hamshira, bemor ostida tuvak qo’yib rezina qo'lqop kiyadi va vazelin bilan o'ng qo'lning o'rta va ko’rsatkich barmoqlarini to'g'ri ichakka kiritib axlatni qismlarga bo’lib tashlab, keyin tozalovchi klizma o’tkaziladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
