Tibbiyot instituti talabalari uchun

99-rasm. Murdaning holatiga bog’liq holda murda dog’ining joylashuvi 
sxematik tasviri (Ponsold A. bo’yicha). 
100-rasm. Orqasida yotgan murdada murda dog’larining ko’rinishi. 
424

---

Murda dog’lari rivojlanishiga ko’ra 3 davrga bo’linadi: 1) gipostaz davri; 2) 
staz davri; 3) imbibitsiya davri. Bu davrlar orasidagi vaqtinchalik chegarani aniq 
belgilab bo’lmaydi, chunki bu davrlarning har biri ikkinchisiga sekinlik bilan o’tib 
turadi.
1.
Gipostaz davri
odam o’lgandan keyin o’rtacha 1,5-2 soatdan keyin, 
ba’zan kechroq ko’zga tashlanib 6-10 soatgacha (ko’pincha 8-12 soatgacha) davom 
etadi va sekinlik bilan staz davriga o’tadi. Gipostaz davrida qon tomirlarida 
bo’lgan qonning xossalari o’zgarmaydi. Shuning uchun ham bunday murda 
dog’larini barmoq bilan bosib ko’rilganda qon atrofdagi qon tomirlariga o’tib 
ketadi va bosilgan joyda birdaniga yo’qoladi. Barmoqni olingach tez tiklanadi. Bu 
odamni yaqindagina o’lganligidan darak beradi.
Gipostaz davrida qon tomirlaridagi qon harakatlanish xususiyatiga ega 
bo’lgani uchun birinchi 8-12 soat mobaynida murdani birlamchi holati 
o’zgartirilganda murda dog’lari o’zining avvalgi joyidan yo’qolib keyingi 
joylashgan joyida paydo bo’lishi mumkin.
2.
Staz davri
. Bunda qon tomirlari ichidagi qondan atrofdagi 
to’qimalarga qonning plazmasini o’tishi tufayli tomirlarda qonning bir joydan 
ikkinchi joyga siljish qobiliyati yo’qoladi va qonning uyushishi tufayli shu joyda 
murda dog’lari paydo bo’ladi. Murdani aylantirilganda ular yo’qolmaydi, ammo bu 
davrning boshlanishida tananing pastki qismlarida yangi dog’lar paydo bo’lishi 
mumkin. Ularning yuzaga kelishi uchun ancha vaqt talab qilinadi. Bunday murda 
dog’larini barmoq bilan bosib ko’rilganda yo’qolmaydi, biroq oqarib, sekinlik 
bilan o’z rangini tiklaydi. Bu davr 8-12 soatdan to 24-36 soatgacha davom etadi.
3.