Tibbiyot instituti talabalari uchun

3. Murdaning sovunlanishi (jirovosk).
Agar murda sovuq suv yoki nam 
434

---

chirigan tuproqqa tushganda chirish jarayoni tezlikda to’xtab, biroz vaqt o’tgandan 
keyin murdaning yumshoq to’qimalari jirovoskga aylanadi.
Jirovosk hosil bo’lish jarayoni yog’larni parchalanishi tufayli glitserin va 
yog’ kislotalari (olein, palmetin, stearin kislotalari) hosil bo’lishi bilan bog’liq. 
Bunda yog’ qislotalari suv va tuproq tarkibidagi kaltsiy va magniy tuzlari bilan 
birikib qattiq va suvda erimaydigan sovun hosil qiladi. Shuning uchun ham 
jirovosk o’zining kimyoviy tarkibi jihatidan qattiq yog’ kislotalari va ularning 
tuzlar bilan aralashmasidir.
Jirovosk holatida bo’lgan murda to’qimalari qattiq bir jinsli amorf massa 
bo’lib, ayrim hollarda unda gistologik tarkibida alohida xo’jayra elementlarini 
topish mumkin. Tashqi ko’rinishidan kulrang-qizg’ish yoki kulrang-sarg’ish tusli 
ancha qattiq konsistentsiyali massa bo’lib, engil uvalanib ketuvchi va yoqimsiz 
achigansimon hid tarqatish xususiyatiga egadir. Murda kerakli sharoitga 
tushgandan keyin 2-3 oy o’tgach jirovosk hosil bo’lishi boshlanadi. Biroq barcha 
organ va to’qimalarni to’liq jirovoskka aylanishi uchun 1 yilga yaqin vaqt talab 
qilinadi. Yosh bolalarning murdalari tezroq, ya’ni 4-5 oydan keyin jirovoskga 
aylanadi.
Jirovosk hosil bo’lish tezligida qandaydir qonuniyatlar bo’lmaganligi sababli 
bu xolatni o’limning vaqtini aniqlashda katta ehtiyotlilik bilan qo’llanilishi talab 
qilinadi. Jirovoskning sud tibbiyoti ekspertizasi uchun ahamiyati xuddi 
mumlanishnikiga o’xshashdir. Jirovosk holati murdaning tashqi ko’rinishini va 
unda bo’lgan jarohatlanishlarni ma’lum darajada saqlaydi.