Tibbiyot instituti talabalari uchun

Botulizm
ovqatga anaerob mikrobi kolbasa zaharining tushishi natijasida 
rivojlanadigan og’ir kasallikdir. Bu zaharli moddaga botulotoksin, 
stafilokokklarning ayrim turlari toksinlari kiradi.
Botulinis tayoqchasi anaerob mikroblarga kirib, ularning sporasi har xil 
tashqi tassurotlarga, ayniqsa yuqori haroratga juda chidamli bo’ladi. Masalan, 100
0 
haroratda botulinus tayoqchasi hatto 6 soat ichida o’lmaydi. Mikrob to’proq, 
suvda, hayvon va odamlarning axlatida uchraydi. Shuning uchun ham ovqat 
mahsulotlarining botulinis tayoqchasi va uning sporasi bilan zararlanish imkoniyati 
kattadir. Yaxshi sharoitda sporalar o’sib, ko’paygan mikroblardan toksin ajraladi. 
Botulotoksin bizga ma’lum bo’lgan zaharli moddalardan eng kuchlisi hisoblanadi.
Uning o’ldiruvchi dozasi quruq preparatning 0,035 mg dir.
338

---

Botulizmni klinik ko’rinishida nevrologik simptomlar - ko’rish 
qobiliyatining yomonlashuvi, ko’z qorachig’ining kengayishi, bosh og’rig’i, 
boshining aylanishi, ko’z mushaklarini falajlanishi ustunlik qiladi. Keyin yutilish 
mushaklari yoki yutish bog’lamining falajlanishi tufayli yutish xususiyati va 
ovozining buzilishi qo’shiladi. Diafragmaning qisman yoki to’liq falajlanishi 
tufayli nafas olishi qiyinlashib tezlashadi va Cheyn-Stoks tipidagi yuzaki bo’ladi. 
Uzunchoq miya yadrosining jarohatlanishi tufayli bulbar sindromi kuzatiladi.
Agar bemorga spetsifik polivalentli zardob o’z vaqtida yuborilmasa kasallik 
avj olib 4-7 kun ichida o’lim sodir bo’ladi. O’lim 60-70-foizni tashkil qiladi. 
Davolovchi zardob yuborilganda o’lim 25,8 foizga qisqaradi. Ba’zan 
zaharlanishdan keyin bir necha soat ichida o’lim kuzatilishi mumkin.
Botulizmda o’lim nafas olish markazining falajlanishidan yuzaga keladi. 
Murdani kesib ko’rishda hech bir xarakterli o’zgarish kuzatilmaydi. Odatda tez 
o’limning belgilari, jumladan qonning suyulishi, ichki organlarning to’laqonligi, 
seroz pardalar tagida tarqalgan qon quyilishlar, shuningdek parenximatoz organlar 
va nerv sistemasida kuchli distrofik o’zgarishlar topiladi.
Sud kimyoviy usulida botulotoksin topilmaydi. Shuning uchun ham 
hayvonlarda (sichqonlar, dengiz cho’chqachasi) ichaklardagi bor narsalardan 
toksinlarni biologik tajriba orqali, shuningdek botulizmni qo’zg’atuvchisini 
aniqlash mumkin bo’lgan ovqat qoldiqlarini sanitar-gigienik tekshirish katta 
ahamiyatga egadir.
Shunday kilib, botulizmni ekspert diagnostikasida kasallik sodir bo’lgan 
joyni epidemiologik holati va zaharlangan kishini klinik tekshiruv natijalari hamda 
ovqat, qusiq massasi, yuvilgan suv bemorning qonini qo’shimcha laboratoriya 
tekshiruvidan o’tkazish, shuningdek, agar zaharlanish o’lim bilan tugagan bo’lsa, 
murdani sud tibbiyotida tekshiruv natijalariga asoslaniladi.