Tibbiyot instituti talabalari uchun

87-rasm. Etilenglikol bilan 
zaharlanish. Toksik 
gemorragik 
nekronefroz.
88-rasm. Etilenglikol bilan zaharlanish. 
Buyrak
 
egri
 
bugri 
kanalchalarida
 
oksalat 
kristallari (mikrofotosurat).
Sud kimyoviy tekshiruvida birinchi 4-6 sutkada etilenglikol ichki organlar 
(jigar, buyraklar, bosh miya) da va siydikda topiladi. Ancha keyingi muddatlarda 
esa u aniqlanilmaydi. Buyrakning bo’yalmagan gistologik kesmalarini 
polyarizatsion nurlar yordamida tekshirilganda zaharlanishdan keyin 3 haftagacha 
oksalat kristallarini topish mumkin.
Antifrizni o’ldiruvchi dozasi – 200-300 ml, toza etilenglikolniki – 100 ml ni 
tashkil qiladi.
322

---

Xloralgidrat
davolovchi dozada tinchlantiruvchi va uyqu keltiruvchi 
sifatida ishlatilsa, katta dozada qisqa muddatli qo’zg’alish va keyin narkoz holatini 
chaqiradi. Xloralgidrat o’zining xususiyatlariga ko’ra spirtli ichimliklar bilan 
birgalikda qo’llanilishi mumkin. U nafas olish markazi va ayniqsa tomir harakat 
markazlari faoliyatini susaytiradi. Shuning uchun ham uni qabul qilganda arterial 
bosimi va tana haroratini pasayishi kuzatiladi. O’lim nafas olishning to’xtashidan, 
yurak-qon tomirlari sistemasi bilan kasallangan kishilarda esa yurakning 
falajlanishidan sodir bo’ladi. O’ldiruvchi dozasi 10 ml ga yaqin hisoblanadi.
Dixloretan
xloroformga o’xshash hidli suyuqlik bo’lib sanoatda yaxshi 
erituvchi, turmushda esa dog’ ketkizuvchi sifatida qo’llaniladi. O’ldiruvchi dozasi 
qondagi kontsentratsiyasi 200-250 mkg/ml (Xudayberdieva M.X., 1996), boshqa 
tadqiqotchilar (Zolotovskaya V.A., 1991) ma’lumotga ko’ra jabrlanuvchining 1 kg 
og’irligiga 1 g dan o’ldiruvchi doza hisoblanadi. Toksik va o’ldiruvchi dozasi 
qabul qilinganda komaga o’tuvchi narkoz davri kuzatilib, 10-12 soatdan keyin 
o’lim bilan tugaydi.
Dixloretan bilan zaharlanishning sud tibbiyoti tashxisi murdada topilgan 
qator belgilarga va undan quritilgan zamburug’ning hidini eslatuvchi o’ziga xos 
hid bo’lishiga asoslangan. Murdani kesib ko’rilganda asosiy o’zgarish oshqozon-
ichak traktida topiladi. Oshqozon va ichaklar shilliq qavati to’laqonli, shishgan, 
oqimtir parda va shilimshiq modda bilan qoplangan, yuzaki qavati qisman 
nekrozlangan bo’ladi. Jigari kattalashganligi, ichki organlarning to’laqonligi, 
o’pka, miya va miya pardalarining shishi ko’rinadi. Zaharlanishning cho’ziluvchan 
davrida jigar, buyraklar va buyrakning yog’li distrofiyasi aniqlanadi.