Tibbiyot instituti talabalari uchun

11.6. Ko’krak qafasi va qorin bo’shlig’ining siqilishi
Mexanik asfiksiyaning bu turi ko’krak qafasi, qorin bo’shlig’i yoki ko’kragi 
va qorin bo’shlig’ining bir davrda qandaydir to’mtoq og’ir predmetlar, masalan, 
ag’dariluvchi avtomashina borti, betonli plita, tog’ jinslari bilan siqilishi (bosilishi) 
natijasida sodir bo’ladi. Buning oqibatida o’pkada nafas olish harakatlarining 
to’lig’icha to’xtashi yoki chegaralashi, o’pkada va bosh miyada qon aylanishining 
keskin buzilishi ko’zga tashlanadi. Siquvchi kuchning kattaligi va joylashuviga 
qarab o’lim har xil muddatda yuzaga kelishi mumkin
Asfiksik o’limning ko’zga ko’rinuvchi aniq belgilari siquvchi kuch va uning 
davomligiga bog’liq. Kuchli siqilish odatda qisqa muddatda nafas olish va qon 
aylanishning buzilishiga olib keladi va bunda odam o’lganda asfiksiyaning 
minimal belgilari kuzatiladi. Odatda bunday hollarda bir vaqtning o’zida ko’krak 
qafasi, qorin bo’shlig’i, ba’zan tananing boshqa qismlarida yopiq jarohatlanishlar 
namoyon bo’ladi.
Ko’krak qafasi va qorin bo’shlig’ining to’liq bo’lmagan, ammo uzoq vaqt 
siqilishi tufayli nafas olish darajasi ancha chegaralangan va qon aylanishning 
buzilishi yuqori g’ovak vena va kichik qon aylanish sistemasida sekinlik bilan 
rivojlanganda asfiksiyaning belgilari ayniqsa kuchli ravishda ko’zga tashlanadi. 
Yuzi shishib, ko’karadi hamda terisi va ko’z kon’yunktivasida mayda va katta qon 
quyilishlar kuzatiladi (69-rasm). Bunga ekximotik niqob deyiladi. Ko’z olmasi 
ba’zan ko’z kosasidan chiqib ketayotgandek bo’lib ko’rinadi, bo’yin vena tomirlari 
to’laqonli bo’ladi. Ko’karish va mayda qon quyilishlar bo’yinga va ko’kragining 
yuqorisiga tarqaladi. Tananing bosilgan qismlarida kiyim to’qimasining 
tamg’alangan suratlari, tananing ochiq qismlarida esa - siquvchi predmetning relefi 
yuzasi ko’rinadi.
Murdani kesib ko’rilganda yurak bo’shlig’i to’q qon bilan to’lganligi, ichki 
organlarda esa vena qonining kuchli dimlanganligi, boshini terisi va bo’yin 
yumshoq to’qimalarida katta o’choqli qon quyilishlar, plevra va epikard tagida 
shuningdek bronxlar va kekirdak shilliq qavatida mayda qon quyilishlar kuzatiladi.
218

---

O’pkada o’ziga xos belgilar ko’rinadi. Uning xajmi kattalashgan, shishgan, 
o’rtacha havoli bo’lib, kesib ko’rilganda va yuzasi tiniq qizil tusli bo’ladi. Bunday 
holatga o’pkaning «Karminli shishi» deyiladi va uni kislorod bilan ancha to’yingan 
qonning o’pkada dimlanishi bilan tushuntiriladi.