Tibbiyot instituti talabalari uchun

Harakatlanuvchi traktordan yiqilish
, agar keyinchalik traktorni odam 
ustidan o’tishi kuzatilmasa, odatda og’ir oqibatlarga olib kelmaydi. Bu o’z 
navbatida traktor tezligining uncha katta bo’lmasligi bilan bog’liq bo’ladi. Bunday 
hollarda sodir bo’lgan jarohatlanish uncha katta bo’lmagan balandlikdan yiqilishi 
uchun xarakterli bo’ladi.
2. G’ildirakli traktor tomonidan etkazilgan jarohatlanishlarning o’ziga 
xos xususiyatlari.
G’ildirakli traktor bilan etkazilgan jarohatlanishni ko’pchilik 
hollarda avtomobildan jarohatlanishdan ajratish qiyin.
G’ildirakli traktorning odam tanasidan o’tishidagi jarohatlanish xuddi 
tanadan avtomobil o’tgandagi jarohatlanishga odatda o’xshaydi. Transportdan 
jarohatlanish turini solishtirishda faqatgina g’ildirak qoplamasi tamg’asining surati 
aniqlanilgan hollarda bu surat avtomashina va traktorda har xil bezakka ega 
bo’ladi.
G’ildirakli traktorning ayrim markalari kam chidamli ko’ndalang qiyalik 
bo’lib, past-balandlik joylarda engil ag’darilib ketadi. Bunda traktor haydovchisi 
va yo’lovchilarning boshi, ko’kragi, qorni va chanog’ida og’ir jarohatlanishlar 
kuzatilib, suyaklarning sinishi, ichki organlarning emirilishi yaqqol ko’zga 
tashlansa-da, nisbatan kuchsiz tashqi jarohatlanishlar kuzatiladi. Biroq ba’zan 
122

---

bunday hollarda ko’krak qafasi va qorin bo’shlig’ining bosilishi tufayli o’lim 
mexanik asfiksiyasidan sodir bo’ladi.
3. Ayrim soyabonli va pritsepli qishloq xo’jalik mashinalari va 
vositalari tomonidan etkaziladigan jarohatlanishlarning o’ziga xos 
xususiyatlari.
Qishloq xo’jalik mashinalari va vositalaridan jarohatlanish juda 
xilma xil bo’lib, sud tibbiyoti nuqtai nazaridan to’lig’icha o’rganilmagan. Bu 
travmatizmning sabablari ko’pchilik hollarda texnika xafsizligi qoidalariga rioya 
qilish bilan bog’liq bo’lib, xizmatchilarning tartibsizligi va shaxsiy ehtiyotsizligiga 
aloqador bo’ladi. Gildirak tagiga tushish va plug tishi, o’roqning kesuvchi 
apparatlari, kombaynlar, mashina va asboblar transmissiyasida, harakatlanuvchi 
mashinadan yiqilish orqali jarohatlanishlar yuzaga keladi. Odam harakatni 
o’tkazadigan uzatmaga tushganda muhim xarakterli jarohatlanish kuzatiladi. 
Aylanma uzatish kamari, uzatma tasmasini harakatga keltiruvchi g’ildiraklar, 
kardan vallar kiyimlarni mahkam tutib yirtadi va odam tanasidan uzib oladi. Oyoq-
qo’llarni uzib oladi va odam tanasini bo’lakalarga bo’lib tashlaydi. Tananing va 
kiyimlarning jarohatlangan qismlari mazut bilan kuchli ifloslanadi. Agar odam 
tanasi transmissiyaning aylanuvchi detaliga kuchli qisilgan bo’lsa, natijada kuchli 
ishqalanish tufayli bir joyda suyaklar va yumshoq to’qimalarning «arralanishi» 
ko’zga tashlanadi. Buning oqibatida ajralgan issiqlik yumshoq to’qimalarga 
«qaynatilgan» yoki hatto «dudlangan» ko’rinish berib o’ziga xos hid tarqatadi. 
(Zavalnyuk A.X., 1982).
O’roqning kesuvchi qismi va kombaynga tushib ketishda ko’pgina chuqur 
yirtilib lat egan yara yuzaga kelib, bu tananing bir chizig’i bo’ylab joylashgan 
bo’ladi. Alohida yaralar kesilgan yoki chopilgan xarakterga ega bo’ladi. O’roqning 
kesuvchi tomoni bilan tik turgan odamning oyog’i kontakt bo’lganda uni 
boldirning pastki uchdan bir qismi to’g’riligida travmatik ajralishi kuzatiladi. Agar 
odam silos yig’ishtiruvchi kombayn transporteriga tushganda uni maydalovchi 
apparat o’ziga tortadi. Bunda silos kesuvchi pichoqning chopuvchi ta’sirida 
kiyimi, oyoq kiyim va odam tanasi alohida deyarli tekis lentasimon qismlarga 
ajraladi (Zavalnyuk A.X., 1981).
123

---