Tibbiyot instituti talabalari uchun

23-Rasm. Boldir suyagi bamper sinishining 
rentgenogrammasi.
(engil avtomobil bamperi bilan urilish)
a – singan suyaklarni qimirlatmaydigan qilib 
qo’yish.
b – to’g’rilanib, gipslab qo’yish
v – osteosintezdan keyin
Avtomobil bilan urilishda fara va uning qirralari keltirib chiqargan xarakterli 
105

---

jarohatlanishlar kuzatiladi. Ular ko’pincha son yoki chanoq qismida joylashib, 
yumaloq yoki yoysimon shakldagi qontalashlar ko’rinishida bo’ladi (24-rasm).
24-rasm. Engil avtomobil farasi bilan urilishda tananing sonidagi qontalash.
Sonning yuqori qismi, chanoq son bo’g’imi, quymuch qismida mashina 
kapotining yuqori qismi yoki qanotining urilishidan anchagina katta qontalashlar 
ko’zga tashlanadi. Tananing shu qismlariga kuchli urilish tufayli chanoq 
suyaklarning sinishi ko’pincha kuzatiladi. Bunda yonboshidan urilish tufayli 
chanoq xalqasining oldingi qismi qov va quymuch suyaklarining sinishiga olib 
keladi. Bundan tashqari, yonbosh suyagining qanoti, son suyagining yuqorigi 
po’stining gorizontal sinishi ham ko’zga tashlanishi mumkin. Shuningdek, qov 
suyagining pastki shoxchasi ichki yuzasining kompression sinishi, shu suyakning 
yuqori shoxchasining yorilib ketishi va dumg’oza suyagining oldingi yuzasi 
yonbosh qismining kompression sinishi ham ko’zga tashlanadi. Orqadan urilganda 
esa, chanoq suyaklarining jarohatlanishlaridan tashqari, umurtqa pog’onasining 
bo’yin yoki yuqori ko’krak qismining kuchli qayrilishi tufayli sinishi mumkin.
Chanoq qismining jarohatlanishidan massiv to’qimalar orasiga qon quyilish 
kuzatilib, bu faqatgina chanoqning yumshoq to’qimalarigagina emas, balki qorin 
pardasi orqasi bo’shlig’iga, quymuch qismiga, chot qismiga, bryushina oldi 
kletchatkasiga, soniga ham o’tishi mumkin. Bunda qon ketish 2,5-3l gacha etishi 
va bu o’limning to’g’ridan-to’g’ri sababchisi bo’lishi mumkin (Matishev A.A., 
106

---

1974).
Ayniqsa vagon tipidagi yuk avtomashinasi kuzovi, avtobus yoki trolleybus 
bilan urilishi ko’pincha tananing ko’krak va bosh qismida joylashishi mumkin. 
Boshida teshilgan, bosilgan yoki bir tomonlama kalla suyagining parchalangan 
yoki chiziqli sinishi ko’zga tashlanib, urilgan joyida va urilishga qarama-qarshi 
tomonda bosh miyaning jarohatlanishi ko’zga tashlanadi. Ko’krak qafasiga 
urilishda odatda qobirg’alarning bir tomonlama sinishi hamda ko’krak qafasi va 
qorin bo’shlig’i organlarining chayqalishi kuzatiladi. Orqa tomonidan urilganda 
esa ko’pincha qobirg’alarning ikki tomonlama sinishi sodir bo’ladi. Urilish joyida 
kuragining to’g’ridan-to’g’ri sinishi, odatda parchalanib sinishi, umurtqa 
pog’onasining ayrim suyaksimon o’simtasining jarohatlanishi hamda orqaning 
yumshoq to’qimasida massiv qon quyilish kuzatiladi.
Odam tanasining otilib ketishi, yo’l qoplamasiga yiqilishi va unda 
sirg’anishi tufayli boshi va tananing yuqori va pastki qo’l va oyoq qismlari 
jarohatlanishi mumkin. Bunda shilinishlar va yuzi hamda boshining chiqib turgan 
qismlarida lat egan yaralar yuzaga keladi, shuningdek, sirg’anish izlari keng 
hoshiyolanish tufayli ancha chuqur parallel tirnalishlar ko’zga tashlanib, yo’l 
qoplamalari ifloslanish zarrachalari ko’rinadi. Bunday hoshiyolanishning xarakteri 
odam tanasining yassi yuza bo’ylab harakatlanish yo’nalishini ko’rsatadi. 
Ko’pincha yo’lning qattiq qoplamasiga urilish tufayli kalla suyaklarining sinishi, 
shuningdek qo’l-oyoq suyaklarining sinish hollari ham kuzatiladi.