Tibbiyot instituti talabalari uchun

10.7. Maxsus maqsadlar uchun mo’ljallangan o’qdan jarohatlanish
Bunday o’qqa iz qoldiruvchi, alangalanuvchi, mo’ljalga oluvchi va 
yoriluvchi maxsus o’qlar kiradi. Bular ma’lum sharoitda oddiy o’qlar uchun 
xarakterli bo’lmagan jarohatlarni sodir qilishi mumkin. Masalan, uzoq masofadan 
otilganda xuddi odatdagi quroldan otilgani singari yaqin masofadan otilishga xos 
jarohatlanishlarni keltirib chiqarishi mumkin. Uzoq masofadan otilganda iz 
qoldiruvchi o’qdan jarohatlanishda iz qoldiruvchi modda ta’sirida yaqin masofadan 
otilgandagi singari qurum joylashuviga o’xshash belbog’cha hosil bo’ladi. So’qir 
yaralanishda alangalanuvchi o’qdan yaralanganda yaradan bir necha minut, hatto 
soatlar davomida tutun ajralishi mumkin. Bu o’q tarkibidagi maxsus modda 
(fosfor) ning parchalanishi tufayli ko’zga tashlanadi. Mo’ljalga oluvchi 
(yoriluvchi) o’qning kiyimga ta’siridan kiyim yirtilishi va uning bo’lakchalari o’q 
dorini eslatib, odatdagi quroldan yaqin masofadan otilishiga xos yoki mayda 
portlovchi snaryadga aloqador belgilarni namoyon qiladi.
Yoriluvchi o’qdan jarohatlanishlar uchun katta kirish teshigining paydo 
bo’lishi, yumshoq to’qimalarning yirtilishi va ularning muskullar orasidagi parda 
bo’shlig’idan ajralishi ko’zga tashlanadi. O’qning yoriluvchi ta’siridan suyakning 
kattagina qismini emirilishi, suyak qirindisi va suyak unining hosil bo’lishi 
kuzatiladi. Yoriluvchi o’qdan jarohatlanishning diagnostikasida jabrlanuvchi 
tanasida yorilgan o’kning kattagina bo’lakchasini topilishi muhim ahamiyatga 
egadir.
O’qning yoriluvchi ta’siri o’q pardasining to’satdan yoki qasddan 
jarohatlanishi tufayli sodir bo’ladi.
194

---

10.8. Ovchi qurollaridan jarohatlanish
Sud tibbiyoti amaliyotida har xil sistema va kalibrli silliq stvolli sochmali 
qurollardan jarohatlanish ko’proq uchraydi. Ovchi patron kapsulasi bo’lgan 
gilzadan, o’q dori zaryadidan, pij (karton, kigiz) va sochmadan tuzilgan. Patronlar 
maxsus tayyorlangan holda yoki ishlatishdan oldin tayyorlanishi mumkin (61 
rasm).