Tibbiyot instituti pediatriya kafedrasi «tasdiqlayman»

Mikroelementlar. Avval ta’kidlab o’tilganidek, ko’krak suti va boshqa uning o’rnini bosuvchi ozukalardagi mikroelementlar bir-biridan farq qiladi. Umuman olib qaraganda, mikroelementlarning yetishmasligi yoki ko’payib ketishi ema-digan bolalarda kam uchraydi. Mis, nisbatan past molekulyar og’irlikdagi oqsillar bilan birga birikadi va uning biolo-gik faolligi yuqori bo’ladi. Uning yetishmasligidan kelib chiqadigan mikrotsitar anemiya va asabiy o’zgarishlar faqat sun’iy ovqatlanadigan bolalarda kuzatiladi. Selenning ham miqdori emadigan bolalarda yuqori bo’ladi. Ko’krak sutining o’rnyni bosuvchi ozuqalarda xrom, alyuminiy va marganets miq-dori 100 marta ko’p bo’ladi. Buning salbiy oqibatlari, ya’ni bolalarning rivojlanishi va suyaklar o’sishiga zararli ta’-siri aniqlangan. Ko’krak suti va uni almashtiruvchi ozuqa-lardagi mineral moddalar hamda ozuqaning boshqa komponen-tlari o’rtasida ko’pgina farqlar mavjud. Oxirgi 10 yil ichida minerallar va ularni o’rnini bosuvchi biologik moddalar qiymati orasidagi borliklikni o’rganishda katta yutukdarga erishilgan. SHular bilan bir qatorda keyinchalik nikel, vanadiy, kremniy, mishyak, kadmiy kabi mikroelementlarni o’rganib chiqilgan.
Boshqa moddalar. Ko’krak suti faqatgina sifatli ozuqa bo’lib qolmay, balki moddalar almashinuvini nazorat qilish xususiyatiga egadir. Kontsentratsiyasi ona qonidagidan yuqori bo’lgan gormonlar (gonodotropin va o’sish gormoni) insulin, somatostatin, relaksin, kaltsitonin, ona qoni zardobida-gidan kam kontsentratsiyadagi (tireotropin, stimullovchi gor-mon) tiroksin, triyodtironin, eritropoetin gormonlari mavjud. Gormonlar sekretsiyasiga sut tarkibidagi odam beta-kazomorfin ta’sir qiladi. Sutning tarkibida yorlarning so’rilishiga ta’sir ko’rsatuvchi nukleotidlar va ko’pgina o’sish faktorlari mavjud. Masalan, epidermisning o’sish fakgori, insulinga o’xshash o’sish faktori, odam sutidagi o’sish fakgo-ri va asab to’qimasining o’sish faktori. Ularning bolaning rivojlanishidagi ahamiyati endi o’rganilmoqtsa. Ona suti enzimlari ko’p funktsional tabiatga ega. Ularning ayrimla-ri sut bezlaridagi fiziologik o’zgarishlarni aks ettirsa, ayrimlari chaqalokdarning rivojlanishida juda muhim (pro-telaktin, enzim, peroksidaza, mitsim)xisoblanadi. Qolganlari xususiy hazm enzimlarini kuchaytiradi, alfa-amilaza va o’t tuzini stimullovchi lipaza sanaladi. Ko’pgina enzimlar oriz sutida yuqori kontsentratsiyada bo’ladi, masalan, lizotsim-ning ona sutidagi kontsentratsiyasi sigirnikidan 5000 marta ko’p, Bu enzim gramm-pozitiv bakteriyalarni parchalaydi va maxsus himoya funktsiyasini bajaradi.