Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

 

Atmosfera havosini absorbsiya usulida tozalash 

Gaz yoki havoni suyuqlik tomonidan yutilishi absorbsiya deyi­

ladi. Absorbsiyaning harakatlantiruvchi kuchi oʻzaro ta’sirlashuvchi 

komponentlar  (suyuqlik  bilan  gaz)

ning dastlabki va muvozanat ho­

latidagi  parsial  bosimlarining  farqi 

hisoblanadi.

Agar gaz fazasidagi yutuv­

chi  aralashmaning  parsial  bosimi 

suyuqlik  ustidagi  parsial  bosimga 

tenglashsa, absorbsiya jarayonining 

harakatlanuvchi kuchi pasayadi.

Absorbsiya va desorbsiya jaray­

onlarni birgalikda amalga oshirish,  

yutuvchi moddadan bir necha maro­

taba qayta foydalanish  va yutilgan 

komponentni ajratib olishga imkon 

18.3-rasm. Absorberning 

sxemasi

---

1-kurs talabalari uchun darslik

414

beradi. Ammo gaz yoki havoni tozalashda desorbsiya jarayonini 

amalga  oshirish  shart  emas,  chunki,  yutilgan  modda  keyinchalik 

zararsizlantiriladi.18.3­rasmda havoni absorbsiya usulida tozalash 

qurilmasi sxemasi berilgan. Absorber qurilmasi purkab (sachratib) 

beruvchi forsunka (1), suv qatlami (2) va oʻtkazgich (nasadka) (3) 

dan iboratdir. Tarkibida zaharli modda tutgan havo yoki gaz (uning 

parsial bosimi p

gaz

) oʻtkazgich (3) dan pufakchalar shaklida oʻtib, 

suyuqlik qatlami (2) da tozalanib qurilmadan chiqib ketadi. Agar 

tarkibida zaharli modda tutgan gazning parsial bosimi p

gaz,

 boʻlsa, 

bu moddaning qurilmadan chiqayotganda parsial bosimi p′

gaz

 boʻla­

di, ya’ni p

gaz

>  p′

gaz 

boʻladi. Yutuvchi  suyuqlik  forsunka  (1)  orqali 

qurilmaga kirib, pastki quvur orqali undan chiqib ketadi.

Havo yoki gazlarni tozalashda yuqori samaradorlikka erishish 

uchun erituvchilar oʻrnida zaharli gazlarni yutuvchi kimyoviy mod­

dalar, masalan,  kislota, ishqor, tuz va ularning suvdagi eritmalari 

(ya’ni, elektrolitlar) qoʻllaniladi. Masalan, gazlarni oltingugurt ok­

sididan, vodorod sulfid (H

2

S) va metilmerkaptandan tozalash uchun 

ishqor  (NaOH)  qoʻllaniladi.  Bunda  SO

2

  gazi  ishqor  eritmasi  yor­

damida neytrallanadi va natijada tuz hosil boʻladi:

SO

2

+2NaOH=Na

2

SO

3

+H

2

O

Atmosfera havosiga chiqarilgan oltingugurt oksidi (SO

2

) ohak 

eritmasi (CaO) orqali tozalanganda kalsiy sulfat tuzi hosil boʻladi:

2SO

2

+2СaO+ H

2

O=2СaSO

3

+H

2

O