Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

Gemoglobin va oksigemoglobinli bufer sistemalar

Gemoglobin va oksigemoglobinli bufer sistema muhim ahami­

yatga ega boʻlib, qonning butun bufer sigʻimining 80%ini tashkil 

etadi.

Gemoglobin – kuchsiz kislota boʻlib, quyidagicha dissotsiyala­

nadi:

---

1-kurs talabalari uchun darslik

232

Bufer  sigʻimi  boʻyicha  kislotaga  nisbatan  ishqorligi  yuqori. 

Oʻpkada gemoglobin kislorod bilan birikib, oksigemoglobin hosil 

qiladi.

HHb + O

2

 

HHbO

2

  HHbO

2

  kuchsiz  kislota  рК

а

  (HHbO

2

) = 

6.95.  Uning  vodorodga  moyilligi  kuchliligi  tufayli  proton  donor 

ta’sirida Hb

­

 anionini biriktirib neytrallanadi.

H

+

 + Hb

­

HHb,

Proton akseptori HHbO

2 

asos bilan ta’sirlashuvi sababli birinchi 

boʻlib oksigemoglobin ta’sirlanadi.

HHbO

2

 + OH

­

 

HbO

2

­

 + H

2

O

 HHbO

2

/Hb

­

 ushbu sistema HCO

3

­

 ionning protonlanishi, CO

2

n­

ing oʻpkadan chiqishi bilan amalga oshadi:

HCO

3

­

 + HHbO

2

HbO

2

­ 

+ CO

2

 + H

2

O

Shunday qilib, bufer sistemalar kuchi qon plazmasida quyidagi­

cha kamayib boradi: Н

2

СО

3

/НСО

3

­

>oqsil>Н

2

РО

4

­

/НРО

4

2­ 

.

9.9-jadval 

Organizmning asosiy bufer sistemalari

Bufer sistema

Bufer sigʻimi, 

mol/l

Vazifalari

Gidrokarbonatli

Н

2

СО

3

/НСО

3

­

В

к

= 40

В

щ

= 2

Plazma, eritrotsitlar, 

hujayralararo suyuqlik, buyrak 

toʻqimasi, soʻlak

Gemoglobinli HHb/Hb

­

Oksigemoglobinli

HHbO

2

/HbO

2

В

щ

>В

к

В

к

>

В

щ

Eritrotsitlarning asosiy bufer 

sistemasi

Fosfatli

Н

2

РО

4

­

/НРО

4

2­

В

к

= 2

В

щ

= 0.5

Plazma, eritrotsit, buyrak 

toʻqimasi,soʻlak

Oqsilli

HProt/Prot

­

В

к

=10 (аlbumin)

В

к

=3 (globulin)

В

к

< 1 (fibrin)

В

к

>В

щ

Qon plazmasi, soʻlak

---

Tibbiy kimyo / 1  

233

Bilimni sinab kо‘rish uchun testlar

1. 0,1 M СН

3

СООН va 0,1M СН

3

СООNa dan hosil boʻlgan 

bufer eritmasiga 1ml 0,01Mli HCl eritmasi qoʻshilganda erit-

maning pH qiymati oʻzgaradimi?

A) yoʻq;       B) ha;       D) muhit kislotali boʻladi; 

E) muhit ishqoriy boʻladi.

2. Ammiakli bufer sistemaga oz miqdorda NaOH qoʻshil-

ganda bufer sistemaning pH qiymati qanday oʻzgaradi? 

A) deyarli oʻzgarmaydi;   B) keskin ortadi; 

D) keskin kamayadi;  

E) 2 marta ortadi; 

3. Bikarbonatli bufer qon umumiy bufer sigʻimining necha 

foizini tashkil qiladi? 

A) 10%;     B) 50%;     D) 75%;     E) 100%

4. Bufer sigʻimi qaysi sharoitda oshadi?

A) buferni pHi kamayganda; 

B) komponentlarning konstentratsiyasi kamayganda; 

D) buferni pH oshganda;

E) komponentlarning konstentratsiyasi oshganda.

5. Bufer sistemalar odam organizmida qanday funksiyani 

bajarishini koʻrsating?

A) pHni doimiy qilib saqlab turadi; 

B) H

+

 ionlarning konstentratsiyasini oshiradi;

D) pHni oshirishda ishtirok etadi; 

E) pH ni kamaytirishda ishtirok etadi. 

6.  Bufer  sistemalarining  pHi  komponentlarning  nisbatiga 

bogʻliqmi?

A) ha;     B) yoʻq;     D) ba’zan; 

E) har xil komponentlar boʻlganda.

7.  Konsentratsiyasi  c(CH

3