Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

Yadro tibbiyotining rivojlanishi va vazifalari

1934­yilda sun’iy radioaktiv izotoplar olinishidan boshlab ra­

diatsion tibbiyot sohasi vujudga kela boshladi. 1937­yilda Berkli 

shahridagi Kaliforniya universiteti olimlari radioaktiv izotopni 

leykemiya  kasalligini  davolash  uchun  ishlatdilar.  Radioaktivlikni 

tibbiyotda ishlatishdagi asosiy yutuqlar 1946­yilda radioaktiv izoto­

pni qalqonsimon bez faoliyati tashxisini oʻtkazishda, qalqonsimon 

bez raki va giperteriozni davolashda  erishilgan edi. Hozirgi vaqt­

da radioaktiv moddalar jigar, taloq, qalqonsimon bez, buyrak, bosh 

miya  tasvirlarini  olish,  shuningdek  yurak  kasalliklarini  aniqlash 

uchun ishlatilmoqda. Bugungi kunda yadro tibbiyoti sohasidagi mu­

olajalar organizmning har bir a’zosining tuzilishi va faoliyati haqida 

ma’lumot bera oladi va kasalliklarning boshlangʻich davrida tashxis 

qilish va davolash imkoniyatini beradi. 

Kasalliklarga  tashxis  qoʻyish  va  davolashda  kasallangan 

a’zolarni tasvirga tushirish usullaridan foydalanuvchi mutaxassis­

lar texnolog­radiologlardir. Ular qoʻshimcha mutaxassislikni oʻqib 

oʻzlashtirib,  bemorlarni  koʻrikdan  oʻtkazish  uchun  kompyuter  to­

mografiya (KT), magnit­rezonansli tomografiya (MRT), multispiral­

li kompyuter tomografiya (MSKT),  pozitron­emission tomografiya 

(PET)  va  boshqa  usullarni  qo‘llashadi.  Texnolog­radiologlarning 

vazifasi bu tekshiruvlarini oʻtkazishdan avval bemorni tayyorlash, 

bu usullarning foydali va zararli taraflari bilan tanishtirish va skaner 

---

1-kurs talabalari uchun darslik

68

apparatida oʻzini qanday tutish kerakligini tushuntirishdan iborat. 

Bemor organizmiga texnetsiy­99m, iod­131 va galliy­67 kabi radio­

aktiv indikatorlar yuboriladi. Ulardan γ­nurlar ajralib, detector bi­

lan yutiladi va buyrak yoki qalqonsimon bez shakllarini hosil qilish 

yoki yurak mushaklariga qon yetib borishini kuzatish uchun foyda­

laniladi. Shuningdek, texnolog­radiologlar radiatsiyaning shikast­

lovchi ta’sirini cheklantirish, radiatsiyani patsiyentlar va oʻzlarining 

organizmlariga koʻrsatadigan ta’siri haqida ogoh boʻlishlari kerak. 

Shu bilan bir vaqtda  bemor ichiga qabul qilishi kerak boʻlgan kon­

trast modda eritmasini tayyorlashni, hisob­kitob ishini yuritishni va 

texnik asboblarni ishlatishni bilishlari lozim.