|
Permanganatometrik titrlash usuli
Permanganatometriya usuli
ka liy permanganatning qaytariluv
chilarni oksidlash reaksiyalariga
asoslanadi. Kaliy permanganat kis
lotali, neytral va ishqoriy muhitlar
da oksidlovchilik (uning tarkibidagi
marganes Mn
+7
faqat oksidlovchi)
xossasini namoyon qiladi.
1. Kislotali muhitda marganes
Mn
7+
dan Mn
2+
gacha qaytariladi:
2KMnO
4
+5K
2
SO
3
+3H
2
SO
4
=2MnSO
4
+6K
2
SO
4
+3H
2
O
rangsiz
Kaliy permanganatning binafsha rangi rangsizlanadi.
Neytral muhitda marganes Mn
7+
dan Mn
4+
gacha qaytariladi:
2KMnO
4
+3K
2
SO
3
+H
2
O=↓2MnO
2
+3K
2
SO
4
+2KOH
Binafsha rangli kaliy permanganat qoʻnir rangli marganes (IV)-
oksid choʻkmasigacha qaytariladi.
Ishqoriy muhitda marganes Mn
7+
dan Mn
6+
gacha qaytariladi:
2KMnO
4
+K
2
SO
3
+2KOH=2K
2
MnO
4
+K
2
SO
4
+H
2
O
yashil
Binafsha rangli kaliy permanganat yashil tusli kaliy manganat
gacha qaytariladi.
Oksidlanish titrimetrik analizda kislotali muhitda olib boriladi,
chunki, unda bu moddaning oksidlovchi xususiyati koʻproq nam
oyon boʻladi, titrlashda esa uning tarkibiga kirgan binafsha rangli
MnO
4
-
ioni rangsiz Mn
2+
ionigacha qaytariladi. Ekvivalent nuqtaga
Tibbiy kimyo / 1
293
erishilgandan soʻng kaliy permanganatning ortiqcha tomchisining
birinchisiyoq titrlanayotgan suyuqlikni pushti rangga boʻyaydi,
bu esa titrlashni indikatorsiz olib borish imkonini beradi. Neytral
muhitda qaytarilish jarayonida toʻq qoʻngʻir choʻkma MnO
2
hosil
boʻladi, ishqoriy muhitda esa binafsha rangli kaliy permanganat
yashil tusli kaliy manganatgacha K
2
MnO
4
qaytariladi. Eritmada
ularning mavjudligi ekvivalent nuqtani aniqlashni qiyinlashtiradi.
Oksidimetriya usulida moddaning ekvivalent molyar massasini
aniqlash lozim. Ma’lumki, modda ekvivalenti deb oksidlanish qay
tarilish reaksiyalarida moddaning bir elektronga ekvivalent boʻlgan
miqdoriga aytiladi, shuning uchun oksidlovchi yoki qaytaruvchi
ekvivalent molyar massasini moddaning bir molekulasi qabul qil
adigan yoki yoʻqotadigan elektronlar elektronlar soniga boʻlinadi.
KMnO
4
eritmasi konsentratsiyasi boshlanich modda boʻlgan
oksalat kislotaning (yoki boshqa qaytaruvchilarning standart erit
masi) standart eritmasi yordamida aniqlanadi. Oʻzaro ta’sirlashuv
quyidagi tenglama boʻyicha boradi:
2KMnO
4
+5H
2
C
2
O
4
+3H
2
SO
4
=2MnSO
4
+K
2
SO
4
+ 1OCO
2
+8H
2
O
Reaksiya natijasida KMnO
4
5 ta elektronni biriktirib olgani
uchun ekvivalent molyar massasi uning molyar massasining 1/5
qismiga teng. M(1/5 KMnO
4
) =158/5 =31,61g/mol
Oksalat kislota reaksiya natijasida 2 ta elektron beradi, shuning
uchun ekvivalent molyar massasi uning molyar massasining 1/2qis
miga teng:
M(1/2H
2
C
2
O
4
)=126,07/2 = 63,03g/mol
1-kurs talabalari uchun darslik
294
Permanganatometriya usuli qoʻllanayotgan vaqtda qoʻshimcha
(keraksiz) jarayonlar boradigan boʻlsa, qayta titrlash usulidan foy
dalaniladi.
Masalan, tibbiyotda ishlatiladigan NaNO
2
eritmasining titri va
ekvivalent molyar konsentratsiyasini aniqlash, qayta titrlash usuli
bilan aniqlanadi. Bu usul quyidagi reaksiyalarga asoslangan:
5NaNO
2
+2KMnO
4
+ 3H
2
SO
4
= 5NaNO
3
+ K
2
SO
4
+ 2MnSO
4
+ 3H
2
O
2KMnO
4
+ 5H
2
C
2
O
4
+ 3H
2
SO
4
= 2MnSO
4
+ K
2
SO
4
+ 10CO
2
+ 8H
2
O
Qayta titrlash usulining mohiyati shundan iboratki, bunda or
tiqcha olingan KMnO
4
ning titrlangan eritmasiga ozigina kislota
qoʻshib, natriy nitrit eritmasidan aniq hajmda qoʻshiladi va kaliy
permanganatning ortiqcha miqdori oksalat kislotaning standart erit
masi bilan titrlanadi. Organizmda muhim biojarayonlarda ishtirok
etuvchi vodorod peroksidning miqdorini permanganatometriya usu
li bilan aniqlanadi. Jarayon kislotali muhitda olib boriladi va indika
tor qoʻllanilmaydi. Reaksiyani tezlashtirish uchun MnSO
4
kataliza
tor sifatida qoʻshiladi.
Kaliy permanganat eritmasi antiseptik xususiyatga ega vosita
dir. Uning eritmasidan antiseptik vosita sifatida quyidagi holatlarda
keng foydalaniladi: 0,1– 0,55% li suvli eritmasi yaralarni yuvishga,
0,01– 0,1% li eritmasi ogʻiz va tomoqni chayish uchun, 0,02– 0,1%
li eritmasi esa zaharlanganda me’dani chayish uchun ishlatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
