Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

bosimlarining yigʻindisiga teng

Aralashmadagi alohida gazning parsial bosimi deb, shu gazning 

bir oʻzi aralashma hajmiga teng hajmni egallaganda hosil qiladigan 

bosimiga aytiladi.

Boyl-Mariot qonuni.  Oʻzgarmas  haroratda  ma‘lum  miqdor 

gazning bosimi uning hajmiga teskari proporsional:

---

1-kurs talabalari uchun darslik

28

Gey-Lyussak qonuni. Oʻzgarmas bosimda gazning hajmi uning 

mutloq haroratiga toʻgʻri proporsional:

Sharl qonuni. Oʻzgarmas hajmda gazning bosimi uning absoly­

ut haroratiga toʻgʻri proporsional:

Bu uchala qonuni birlashtirilsa, ideal gazlarning holat tengla­

masi kelib chiqadi:

bunda: p

1

, V

1

, T

1

, – ma’lum miqdor gazning normal sharoitdagi 

bosimi, hajmi, harorati; p

2

,V

2

, T

2

– shu gazning boshqa sharoitdagi 

bosimi, hajmi va harorati.

Ideal  gazning  holat  tenglamasi  Boyl­Mariott  va  Gey­Lyusak 

qonunlarni birlashtirib, Avogadro qonuni xisobga olish yoʻli bilan 

keltirib chiqarilgan. U quydagicha ifodalanadi: 

pV=nRT.

Bu tenglama Klapeyron–Mendeleyev tenglamsi deb ataladi. 

Bunda n gazning mollar sonini bildiradi; R esa bir mol gazga te­

gishli oʻzgarmas koeffitsiyent boʻlib, uning qiymati gazning turiga 

va uning mavjud boʻlish shart­sharoyitlariga bogʻliq emas. Bu koef­

fitsent universal gaz doimiysi deyiladi:

.

pH

R

T

=

---

Tibbiy kimyo / 1  

29

Klapeyron–Mendeleyev  tenglamasi  1  mol  gaz  uchun  (n=1) 

quydagi koʻrinishga ega:

pV=RT

Bu  tenglamaga  kiruvchi  kattaliklardan  ikkitasining  qiymati 

ma’lum boʻlganda uchinchi kattalikni hisoblab topish mumkun. Ide­

al  gazning  holat  tenglamasini  keltirib  chiqarishda  molekulalarning 

hajmi va molekulalarning oʻzaro ta’sir kuchlari hisobga olinmagan. 

Real gazlarga oʻtilganda esa bularni e’tiborga olish kerak boʻladi.

p

o

=101,325kPa, T

0

=273K, V

0

=22,41 boʻlsa, bu qiymat 8,31 l·k­

Pa/K·molga teng.

Gazning ma’lum sharoitdagi massasi, hajmi, bosimi va harorati 

ma’lum  boʻlsa,  Mendeleyev  –  Klapeyron  tenglamasidan  foydala­

nib, uning molar massasi hisoblab chiqariladi:

M = m·R·T/p·V

bunda: M – gazlarning molar massasi, g/mol; p – gazning bosimi, 

kPa; V– gazning hajmi, 1; T – harorat, K; m – gazning massasi, g. 

R – universal gaz doimiysi (8,314·kPa /K·mol).

 

 

 

Kimyo va salomatlik