Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

9.3. Suvning ion ko‘paytmasi.  

Vodorod ko‘rsatkichi

Ba’zi  kislota  –  asosli  reaksiyalarda  suv  amfoter  boʻlib,  ham 

kislota ham asosdek ta’sir qiladi.Toza suvda bitta suv molekulasi­

ning ikkinchi suv molekulasiga H

+ 

ni berish reaksiyasi kuzatiladi. 

Bir  molekula  H

+

ni  yoʻqotib,  kislota  kabi  ta’sir  qilsa,  H

+

ni olgan 

suv molekulasi oʻzini asos kabi tutadi. Har safar H

+ 

ikki moleku­

la oʻrtasida uzatilganda, mahsulotda bitta H

3

O

+ 

va bitta OH

­ 

ionlari 

hosil boʻladi. Ular teskari yoʻnalishda ta’sirlashib qayta ikkita suv 

---

Tibbiy kimyo / 1  

217

molekulasini hosil qiladi. Shunday qilib, tutash kislota­asosli suv 

juftliklari oʻrtasida muvozanat qaror topadi.

Suvning ionlanish tenglamasi qaytar reaksiyadir:

Eksperimental yoʻl bilan 25°C da, toza suvda har bir H

3

O

+ 

va 

OH

­

larning konsentratsiyasi 1,0

.

10

­7 

M  boʻlishi  aniqlangan.  Agar 

konsentratsi­ yalar koʻpaytmasi olinsa suvning doimiy koʻrsatkichi 

hisoblanadigan, suvning ion koʻpaytmasini K

suv

 hisoblanadi. 

K

H

2

O

= c(H

3

O

+

) c(OH

-

) = (1.0 

.

 10

­7

 ) (1.0 

.

 10

­7

 )= 1.0 

.

 10

­14

 K

suv

 (1,0

.

10

­14

) qiymati 25°C da turgan suvga tegishlidir, sababi 

barcha suvli eritmalar H

3

O

+ 

va OH

­ 

ionlari saqlaydi. Agar c(H

3

O

+

) 

va  c(OH

­

)ning  miqdori  teng  boʻlsa,  eritma  neytral  hisoblanadi. 

Koʻpchilik eritmalarda c(H

3

O

+

) va c(OH

­

) ionlarning konsentratsi­

yasi bir xil boʻlmaydi va eritma neytral boʻla olmaydi. Agar suvga 

kislota qoʻshilsa c(H

3

O

+

) miqdori oshadi, c(OH

­

) ning miqdori esa 

kamayadi va eritma kislotali boʻlib qoladi. Agar suvga asos qoʻshil­

sa,  c(OH

­

)  ortadi  va  c(H

3

O

+

)  miqdori  kamayadi,  natijada  eritma 

ishqoriy muhitni beradi. Shunga qaramay, istalgan neytral, kislota­

li yoki ishqoriy eritmalarda [H

3

O

+

], [OH

­

] larning ion koʻpaytmasi 

K

suv 

(25 °C da 1,0 

.

 10

­14

) boʻladi. (7.4­jadvalga qarang).

---

1-kurs talabalari uchun darslik

218

K

suv

 dan foydalanib eritmadagi c(H

3

O

+

) va c(OH

­

)larni topish 

mumkin.Agar eritmaning c(H

3

O

+

) si ma’lum boʻlsa, c(OH

­

) ni to­

pish uchun K

suv

 dan foydalanish mumkin. Agar eritmaning c(OH

­

) 

koʻrsatkichi ma’lum boʻlsa, c(H

3

O

+

) koʻrsatkichini topish mumkin.

9.4-jadval