Tibbiy evakuatsiya bosqichlarida hayotga xavfli xolatlarda tibbiy yordam

Tibbiy evakuatsiya bosqichlarida hayotga xavfli xolatlarda tibbiy yordam
Tibbiy evakuatsiya bosqichlarida hayotga xavfli xolatlarda tibbiy yordam
Harbiy –tibbiy doktrinaga ko’ra tez tibbiy yordam –bu davolash choralari, hayotga ko’rsatmalar bo’yicha o’tkaziladigan: yo rivojlangan hayotiy muhim a’zolarni funksiyasini og’ir buzilishi, yoki xavfli hayotga xavf soluvchi asoratlarni oldini olish maqsadida.
Vazifalar : tez terapevtik yordamni hayotga xavf soluvchi holatlarda xarbiy dala sharoitida, tez terapevtik yordamni hayotga xavf soluvchi sharoitlarda bilimlarni shakllantirish.
Tez yordam hamma tibbiy yordam turlarini
tarkibiy qismidir:
- Birinchi tibbiy yordam;
-Shifokorga yordam ;
-Birinchi shifokor malakali yordami;
- Ixtisoslashgan yordam.
Klinik fanlarni kasbiy –profiliga muvofiq
quyidagi turlari farqlanadi:
-Tez terapevtik yordam;
-Tez jarroxlik yordam;
-Tez psixonevrologik yordam va
boshkalar.
Tez terapevtik yordamni chora tadbirlarini
asos soluvchi prinsipini kerakli
darajada a’zolar va tizimlarni hayotini ta’minlash,
shuningdek og’ir a’soratlarni oldini olish.
Tez yordamni quyidagi asosiy yo’nalishlarini ajratadilar:
-Nafas olishni tiklash;
-Qon aylanishini tiklash;
-Organizmni ichki muhitida va sirkulyatsiya
etayotgan zaxarlarni neytrallash yo’li bilan organizm
ichki muhitini tiklash, og‘ir suv elektrotli va
boshqa modda almashinuvi turlarini korreksiyasi,
ishqor-kislota holatini normallashtirish;
-Jigar va buyrak funksiyasini tiklash va qo’llash.
Tez terapevtik yordam o’z ichiga ko’p sonli davolash usullarini, sxematik ravishda ba’zi chora-tadbirlar turiga guruhlanishi mumkin.
1.Nafas olish yo’llarini o’tkazuvchanligini tiklash
( shilliq aspiratsiyasi,yot jismlarni chetlashtirish,bronxospazmni chetlashtirish) .
2. O’pkaning sun’iy ventilyasiyasi.
3. Yurak faoliyatini tiklash va qo’llab turish
(yurakni bevosita va bilvosita massaj qilish),
elektroimpulsli terapiya , infuzion terapiya,
vazoaktiv preparatlarni, yurak glikozidlarini kiritish).
4. Antidotli terapiya.
5.Og’riq sindromini chetlashtirish.
6. Oksigenoterapiya.
Quyidagi asosiy intensiv terapiya va jonlantirishga olib keladigan
xolatlarni chora-tadbirlar lozimligiga olib keladi:
1.O’tkir nafas yetishmovchiligi.
2. O’tkir yurak yetishmovchiligi.
3.O’pkalar shishi.
4. O’tkir tomir yetishmovligi ( hushdan ketish,kollaps)
5. O’tkir buyrak yetishmovchiligi.
6. Buyrak eklampsiyasi.
7.O’tkir jigar eklampsiyasi.
8.Tirishish sindromi va psixomotorli qo’zg’alish.
9.SHok (travmatik,gemorragik,kuyish,
septik,anafilaktik) .
10.Ichki qon ketish sindromi( o’pkadan,
me’da- ichakdan).
11.O’tkir qorin, MIT parezi sindromi.
12. Komatoz holatlar.
13. Kimyoviy etiologiyali o’tkir zaxarlanishlar
(ma’lum yoki noma’lum o’tkir zaxarlanish bilan).
Yurak yetishmovchiligining turlari
O’tkir chap qorinchali yetishmovchilik chap qorinchaga
yuklama kuchayishi bilan kuzatiladigan kasalliklarda
rivojlanadi va yurak astmasi bilan yoki o’pka shishi bilan
namoyon bo’ladi.
Quyidagi kasalliklarda kuzatiladi:
Miokard infarktida;
O’tkir va surunkali nefritda;
Yurak nuqsonlarida;
Yurak astmasi – bu inspirator bo’g’ilish bo’lib, ko’pincha tunda yuz beradi,
unga xarakterli:
-to’shakda majbur oyoqlarni tushirib o’tirish;
-o’tkir xavo yetmaslik sezgisi, yo’tal bezovta qiladi;
-holati vaxima, yuzi oqaradi, ko’kimtir tusda, sovuq ter bosadi;
-Puls tezlashgan,ba’zan aritmiyali,ko’pincha alternatsiya qiluvchi.
presistolik shovqin, ot dupuri ritmi eshitiladi;
-arterial qon bosimi oshgan bo’lishi mumkin;
-O’pkani pastki qismlarida ho’l va quruq xirillashlar eshitiladi.
Yurak astmasi xuruji o’pka shishi bilan tugashi mumkin.
Tez yordam
Med brigadada.
1.Bemorni oyoqlarini pastga tushirgan xolatda o’tqizadilar.
-Promedol 1-2 % 1-2 ml;
- Kordiamin 1-2 ml;
-Strofantin 0,05%-0,5 ml v/i sekin yuborish;
-Eufillin 2,4 %li-10ml v/i;
-Kislorod ingalyatsiyasi, oyoqlarga grelka,
venozli jgut oyoqlarga 30-40 minutgacha;
-Gipertonik krizda: qon chiqarish 200-400 ml,
dibazol 0,5% 6-8 ml v/i.
OMO va gospitalda
SHuni uzi+ laziks 40-80 mg
Gipertonik krizda pentalgin 5%-1,0,
benzogeksoniy 2%-1,0 ml v/i.
Kollaps ko’rinishlarida mezaton 1%-1,0,
effekt bo’lmasa Noradrenalin 0,2 % - 1-2 ml v/i,
Reopoliglukin yoki NaCl 0,9 % -200-250 ml.
O’pka shishi- o’tkir chap qorinchali yurak
yetishmovchiligining eng og’ir asorati.
U ko’pincha quyidagi kasalliklar
fonida yuz beradi:
Miokard infarktida ;
Salmoqli pnevmoniyada ;
Arterial gipertoniyada ;
Taxiaritmiya paroksizmida.
O’pka shishi klinikasi:
-Yaqqol bo’g’ilish hirillash nafas bilan;
-serozli yoki konsimon ko’pikli balg’am ajralishi
bilan yo’tal;
-holat oyoqlarni pastga tushirib majburiy o’tirgan holda;
-yuz sianozi, sovuq ter;
-taxikardiya, puls kuchsiz tushishi bilan;
- yurak tonlari bo’g‘iq, ot dupuri ritmi;
-o’pkalarda ko’p sonli turli kalibrli nam xirillashlar.
Tez yordam.
Med brigadada:
-bemor oyoqlarini pastga tushirgan holatda o’tqazish;
-promedol (omnopoks) 1%-1-2 ml v/i;
-atropin 0,1%-0,5 ml v/i;
-kordiamin – 2 ml v/i;
-kislorod ingalyatsiyasi ;
-qon chiqarish 200-400 ml;
-strofantin 0,05%- 0,5-0,75 ml v/i fiziologik eritmada;
-oyoqlarga grelka, jgut qo’yish.
OMO va gospitalda
Strofantin 0,05 % -0,5 ml + morfin 5%- 0,5 ml+
pentamin 5%-0,5 ml+glyukoza 5% -250 ml;
Kislorod ingalyatori orqali ko’pikni kamaytiradigan
vositalar, balg‘amni so’rib olish;
Laziks (furosemid) 40-120 mg, effekt bo’lmasa
siydikchil(Mochevina ) eritmasi 60-90 g
200 ml 5% glyukoza eritmasida;
Natriy bikorbonat 4%-150-250 ml.
O’tkir o’ng qorinchali yurak yetishmovchiligi quyidagi
kasalliklarda yuz beradi:
-O’pka arteriyasini yirik shoxli emboliyasida;
-Og‘ir bronxial astmada;
- Og‘ir o’tkir pnevmoniyada;
-Spontan pnevmotoraksda;
-Qorinchalararo to’siqni salmoqli infarkti,
anevrizma yoki uni yorilishi bilan.
Klinikasi:
-Yarim o’tirish holati;
-O’rtacha hansirash ;
-Yaqqol yuz, bo’yin, oyoq-qo’llar sianozi;
-Bo’yin venalarini shishishi va pulsatsiyasi;
-Kechki va og‘riqli jigar kattalashishi, ko’krak qafasida
og‘riq-TELA rivojlansa, infarktda epigastral soxada
pulsatsiya;
-EKG da yurakni o’ng bo’limlarini yuklamasi.
Tez yordam
ATOda
-Strofantin 0,05% -0,25 ml+ eufillin 2,4 %-10 ml+
40% -10 ml glyukozada;
-Kordiamin 2 ml teri ostiga;
-Morfin atropin bilan;
-Oksigenoterapiya;
-Gospitalga evakuatsiya sanitar transportida
yotgan holda nosilkada vrach kuzatuvida qilinadi.
O’tkir tomir yetishmovchiligi
O’tkir tomir yetishmovchiligi periferik
qon aylanishini yetishmovchiligi
natijasida arterial qon bosimini
keskin pasayishi va a’zolarni qon bilan
ta’minlanishi buzilishi bilan rivojlanadi.
O’tkir tomir yetishmovchiligining klinik ko’rinishlari
1.Hushdan ketish- o’tkir tomir yetishmovchiligi qiska vaqt bosh
miyani qon bilan ta’minlashini buzilishi va es-hushini yo’qotishi
davom etishi bir necha sekunddan bir necha minutlik holatdir.
2. Kollaps- o’tkir rivojlanadigan o’tkir tomirli yetishmovchilik,
eng avvalo tomirlarni tonusi tushishi va sirkulyatsiya etuvchi
qon hajmini pasayishi bilan xarakterlanadigan holatdir.
Hushdan ketish sabablari:
Ruxiy jaroxatlar;
Emotsional qo’zgalish( qo’rquv , ogriq,
qonni quyilishi);
Uzoq gipodinamiyadan keyin to’satdan turish;
O’tkir infeksion kasalliklar;
Intoksikatsiyalar;
Ichki kon ketishlar;
Issiq va havo yetishmaydigan xonada uzoq
vaqt utirish.
Hushdan ketish klinikasi :
To’satdan yengil ko’ngil aynishi,umumiy madorsizlik,
bosh aylanishi, quloq shang‘illashi, ko’z oldini
qorong‘ilashishi.
Teri qoplamlarini oqarishi, terlash, es-xushini to’liq
va qisman yo’qotish, bemor to’satdan yiqiladi yoki
asta-sekin o’tiradi,puls 60 ta, bradikardiya rivojlanadi,
kamdan-kam yuzaki nafas, AQB-tushadi,
ko’z qorachig’i toraygan,yorug’likka reaksiyasi saqlangan.
Tez yordam
Bemorni chalqancha gorizontal oyoq ko’tarilgan holda yotqizish;
Kiyim yoqasini ochish,derazani ochish, yuziga suv sepish;
Nashatir spirt bug‘ini hidlatish, agar effekt bo’lmasa
kofein 10 %-1 ml teri ostiga yoki noradrenalin 2 ml v/i yuborish;
Asosiy kasallikni davolash;
Vazomotorli hushdan ketish darhol kasalxonaga
yotqizishga ko’rsatma bo’lib xizmat qilmaydi
Kollapsning etiologiyasi
Infeksionli ( o’tkir og‘ir infeksiyalar);
Gemorragik( o’tkir salmoqli qon
yo’qotishi);
Gipoksik( havoda kislorod kuchlanishi
pasayishi);
Ortostatikli;
Kardiogenli (miokard infarkti).
Kollaps rivojlanishi patogenezi
Kollapsda venozli qonni yurakka oqib kelishi
kamayadi, yurakda qon otilishi pasayadi,
Arterial va venozli bosim tushadi,a’zolar va
to’qimalarni qon bilan ta’minlanishi, moddalar
almashinuvi buziladi, organizmni
hayotiy muxim funksiyalari susayadi.
Klinika
O’tkir rivojlanadi, es-xushi odatda saqlangan, ammo bemor
qurshalgan atrofga beparvo,bosh aylanishi, quloqda
shovqinlargachanqashga shikoyat qiladi.
Teri qoplamlari va shillik qavatlar oqaradi, akrotsianoz,
tana xarorati pasaygan,nafas olishi yuzaki, puls tezlashgan,
to’lishi sust, arterial qon bosimi pasaygan.
Tez yordam
Med brigadada.
To’la tinchlik, qo’l va oyoqqa grelka qo’yish,oksigenoterapiya;
Mezaton 1%- 1ml m/o;
Kordiamin 2 ml;
Kamfora 20 %- 2-4 ml + 10%-1 ml kofein xar 2-4 soatda;
Strofantin 0,05 %- 0,25-0,5 ml + 20%- 10-20 ml glyukoza eritmasida;
ATO gospitalda v/i noradrenalin 0,2% 2-4 ml +prednizolon 30-50 mg
500 ml-5% glyukoza eritmasida ;
Natriy gidrokarbonat 5-8 % 100-300 ml, qon o’rnini bosuvchi preparatlar.
O’tkir psixomotorli qo’zg‘alish quyidagi holatlarda yuz beradi:
1.Turli og‘riqli kasalliklarda.
2.Turli etiologiyali psixozda.
3.Bosh miyada qon aylanishini buzilishi
(subaraxnoidal qon quyilishlar, bosh miya tomirlari emboliyasi).

• Turli zaxarlar bilan zaxarlanish ( titroetil kurg‘oshin, eshak miya, atropin).

5. Jaroxat psixozi.
6.Reaktiv xolatlar va intoksikatsionli psixozlar ZM ta’siri
(FOM, psixomimetiklar).

Klinika
O’tkir jaroxatli psixozlar bosh miyani yopiq
jarohatida 2-3 xafta davomida, ko’pincha
es-xushini yo’qotishdan chiqqan xolatda,
o’sha soatda yuz beradi:
-Deliriozli sindromlar;
-Amnestitik sindromlar;
-Gipomaniakal sindromlar;
-Es xushini g‘ira-shira buzilish sindromi;
Jaroxatli deliriya quyidagilar bilan xarakterlanadi:
-Atrof muhitga, joyga, vaqtga nisbatan dezorienterovka;
-Ko’rish va eshitish gallyutsinatsiyalari bilan;
-Alaxsirash g‘oyalari;
- Qo’rquv va vahima;
-Harakat qo’zg‘alishi;
- Bir necha soatdan 3-5 kungacha davom etadi.
O’tkir reaktiv holatlar

• Yomon holatlarni boshdan kechirish natijasida yuz beradi
• (hayotga xavf, xavfli voqealarni oldindan his qilish);

-Yaqqol harakatli qo’zg‘alish;
- Atrof muhitga orientirovkani buzilishi;
-Ma’nosiz, ko’pincha hayot uchun xavfli harakat;
-Isterikli, es-xushini g‘ira-shira buzilishi:yaqqol o’zini yo’qotib
qo’yish, ko’rish va eshitish gallyusinatsiyasi, bezovtalik.

Tez yordam
Med brigadada.
-Bemorni jismoniy harakatini cheklash;
-Litik aralashma m/o 2-3 marta sutkasiga:
aminazin 2,5 %-2-3 ml+dimedrol 1% -2ml+
promedol 2%-1ml+
magniy sulfat 25 %- 5-8 ml.
Intoksikatsionli psixozlarda
-Antidotli terapiya;
-Barbamil 5%-3 ml 3 marta sutkada;
-fenazepam 3%- 1 ml m/o;
-NaCl 0,9 %-500-1000 ml v/i.
Psixogenli g‘ira-shira holatda
-seduksen 0,5 %-2-4ml
-Fenazepam 0,5 %-1-7 mg 3 marta sutkasiga.
ATO va gospitalda-qat’iy nazorat qaytadan litik aralashma,
asosiy kasallikni davolash.
Tirishish sindromi quyidagi holatlarda yuz beradi:
-Bosh miyani organik kasalliklari bilan og‘rigan
bemorlarda(bosh miyada qon aylanishi buzilishi,
jarohat, shish va boshqalar );
-Epilepsiya bilan og‘rigan bemorlarda;
-Antixlorestirazli ta’sir etuvchi moddalar bilan,
nikotin va boshqa zaharlar(sitrixnin, dixloretan,
uglerod to’rt xlor iva boshkalar bilan zaharlanganda).
Klinika
Ko’pincha umumiy va jeksonli tutqanoqi
turlicha,juda qisqa oraliqlar bilan
qaytalanishi.
Es-hushini buzilishi, tilni tishlash bilan,
ixtiyorsiz siydik ajralishi va
defekatsiya bilan, qisqa uyqu bilan tugallanadi,
ba’zan nafas va yurak-tomir faoliyatini buzilishi
rivojlanadi.
Tez yordam
Med brigadada.
- 4%- 50 ml xloralgidratni mikroklizma yordamida;
-fenobarbital 0,1 g suvda eritib og‘izga quyadilar;
-Litik aralashma: aminazin 2,5 %-3 ml+
dimedrol 1%- 3 ml+ magniy sulfat 25 %-8 ml yoki
fenazepam 3%-1 ml;
-Barbamil 5%- 5 ml.
Yurak tomir buzilishlarida :
Kordiamin 1 ml teri ostiga yoki kofein.
Nafas olish tizimining buzilishi:
-Lobelin 1% - 1ml m/o.
ATO va gospitalda:
-Efirli raush-narkoz orqa miya punksiyasi bilan
20-30 ml likvorni olish;
-Asosiy kasallikni davolash.

E’tiboringiz uchun rahmat .

• E’tiboringiz uchun rahmat .