Тиббиёт институтлари талабалари учун уцув адабиёти

х,аёт у ч у н ж у д а з а р у р .
Б у л а р г а
темир, йод, мис, рух , м о л и б ­
д ен , н и к е л ь , в а н н а д и й , с е л е н , м а р г а н е ц , м а р г и м у ш , фтор,
к р е м н и й , л и т и й к и р а д и .
М и к р о э л е м е н т л а р р и в о ж л а н и ш н и н г х а м м а б о с к и ч л а р и д а
о р г а н и з м н и н г х а ё т у ч у н м у х и м ф у н к ц и я л а р и н и и д о р а э т и ш д а
к а т н а ш у в ч и ж у д а к а д и м г и в а м у р а к к а б ф и з и о л о г и к с и ст е ма -
н и н г
а ж р а л м а с
к и с м и д и р .
Б и о г е н
м и к р о э л е м е н т л а р н и н г
к ^ п ч и л и г и ф е р м е н т л а р , в и т а м и н л а р , г о р м о н л а р , н а ф а с пиг- 
м е н т л а р и н и н г т а р к и б и г а к и р а д и . М а с а л а н , Д Н К в а Р Н К поли- 
м е р а з а л а р и т а р к и б и д а р у х б у л а д и г а н м е т а л л о э н з и м д и р , бир 
к а н ч а о к с и д а з а л а р т а р к и б и д а мис бор. И н с у л и н гормонининг

---

ж у д а мухи м т а р к и б и й к и с м и рух б у л с а , т и р о к с и н н и н г м у х и м
т а р к и б и й к и с м и йоддир.
М . и к р о э л е м е н т л а р н и н г о в к а т д а е т и ш м а с л и г и г а а л о к а д о р
б у л г а н б и р л а м ч и т а н к и с л и г и ф а к а т й о д уч ун х а р а к т е р л и д и р ,
й од е т и ш м а с л и г и б у к о к к а с а л л и г и г а с а б а б б у л а д и . И к к и л а м ­
чи м и к р о э л е м е н т л а р е т и ш м о в ч и л и г и рух, мис, с е л е н в а й о д г а
х а р а к т е р л и б ули б , шу э л е м е н т л а р с у р и л и ш и и з д а н ч и к к а н л и -
ги, б у л а р г а т а л а б о р ти б к е т г а н л и г и м у н о с а б а т и б и л а н б о ш ­
л а н а д и .
О р г а н и з м г а м и к р о э л е м е н т л а р е т к а з и б б е р а д и г а н а с о с и й
м а н б а л а р нон в а нон м а х с у л о т л а р и , ё р м а л а р , сут, с а б з а в о т ,
гУшт, к а р т о ш к а , к у з и к о р и н д и р . У л а р ш у м а с а л л и к л а р б и л а н
о р г а н и з м г а ки ри б, т у р л и т у к и м а в а о р г а н л а р д а т у п л а н и б б о ­
р а д и . Айни в а к т д а у л а р уз т а б и а т и г а к а р а б м а ъ л у м о р г а н ­
л а р д а т у п л а н а д и к и , бу н а р с а м а з к у р о р г а н ф а о л и я т и н и н г
Узига хос р о л и г а куп д а р а ж а д а б о г л и к . М а с а л а н , рух ж и н с и й
б е з л а р д а т у п л а н и б б о р иб , р е п р о д у к т и в ф у н к ц и я г а т а ъ с и р
У т к а з а д и . Б р о м бош ми я ва к а л к о н с и м о н б е з д а т у п л а н и б б о ­
р и б, н ер в с и с т е м а с и ф а о л и я т и н и и д о р а э т и ш д а к а т н а ш а д и ,
к а л к о н с и м о н б ез ф у н к ц и я с и г а т а ъ с и р у т к а з а д и . М и к р о э л е -
м е н т л а р н и н г о р г а н и з м д а о р т и к ч а т у п л а н и б к о л и ш и х а р х ил
п а т а л о г и к
ж а р а ё н л а р
( м и к р о э л е м е н т о з л а р )
б о ш л а н и ш и г а
о л и б к е л а д и .
Од.ам о р г а н и з м и д а б а ъ з и м и к р о э л е м е н т л а р м и к д о р и н и н г
У з г а р м ш и н и м а л а р г а т а ъ с и р э т и ш и н и к у р и б ч и к а м и з .
Рузе нон м а х с у л о т л а р и , г ушт , с а б з а в о т л а р б и л а н о р г а н и з м ­
га т у ш а д и ва ж и г а р , п р о с т а т а б е з и , к у з т у р п а р д а с и д а
т у п л а л и б б о р а д и . Р ух кон я р а т и ш ж а р а ё н л а р и д а , с е к р е ц и я
б е з л а р и ф а о л и я т и д а и ш т и р о к э т а д и . О к с и л л а р , у г л е в о д л а р ,
ё г л а р , н у к л еи н к и с л о т а л а р а л м а ш и н у в и д а и ш т и р о к э т а д и г а н
200 д а н о р т и к р о к м е т а л л о ф е р м е н т л а р т а р к и б и д а р у х т о п и л -
ган.
А л к о г о л и з м ,
ж и г а р
ц и р р о з и ,
б а д а н
к у й и б
к о л г а н
м а х а л л а р д а б у й р а к ва м е ъ д а - и ч а к к а с а л л и к л а р и д а , о д а м у з о к
м у д д а т п а р е н т е р а л йул б и л а н о з и к л а н и ш г а м а ж б у р б у л г а н
м а х а л л а р д а о р г а н и з м д а рух е т и ш м а й , т а н к и с б у л и б к о л а д и .
Р у к е т и ш м а с л и г и н и н г к л и н и к к у р и н и ш л а р и ж у д а х а р хи л,
б у н д а б а д а н т е р и с и д а н т о р т и б н е р в л а р х а м з а р а р л а н и ш и ва 
р у х и й у з г а р и ш л а р б у л и ш и м у м к и н . Б о л а л а р д а б уй у с и ш и
о р к а д а кол иб, г и п о г о н а д и з м , г е ' п а т о с п л е н о м е г а л и я , л е т а р г и я ,
б у л л ё * ва п у с т у л ё з д е р м а т и т к у з а т и л а д и . К а т т а ё ш л и о д а м ­
л а р д а тери г и п е р к е р а т о з и , я р а л и д е р м а т и т б о ш л а н а д и , р е г е -
н а т о р ж а р а ё н л а р х а м с у с а й и ш и м у м к и н . Р у х е т и ш м о в ч и л и г и
т и м у с и и н г а т р о ф и я г а у ч р а б , Т - х у ж а й р а л а р м и к д о р и в а ф у н к -
ц и я с и л а с а й и ш и г а о л и б к е л а д и . Б у н а р с а о р г а н и з м н и н г з а м -
б у р у г л и , в ирус л и, п а р а з и т а р к а с а л л н к л а р ( г е л ь м и н т о з л а р ) г а
с е з г и р л и г и о р т и б к е т и ш и г а с а б а б б у л а д и .

---

Ми с нон м а х с у л о т л а р и , чой, к а р т о ш к а , м е в а л а р , ж и г а р ,
ё нг ок, к у зи к ор и н , д у к к а к л и д о нл ар , к о ф е д а була ди. О р г а н и з м ­
д а ж и г а р в а с у я к л а р д а т у п л а н и б б о р а д и . У си ш в а р и в о ж л а -
н и ш г а ё р д а м б е р и б , к о н я р а т и ш д а , г у м о р а л и м м у н р е а к ц и я -
л а р н и н г б а р к а р о р л а ш у в и , т у к и м а л а р н а ф а с и д а и ш т и р о к э т а ­
ди. Б у н д а н т а ш к а р и м и с т о м и р л а р с и с т е м а с и б и л а н н е р в с и с-
т е м а с и ф а о л и я т и н и м у в о ф и к л а ш т и р и б б о р а д и .
М и с о к с и д л а н и ш - к а й т а р и л и ш ж а р а ё н л а р и д а м у х и м р о л н и
у й н а й д и г а н к у п г и н а ф е р м е н т л а р в а о к с и л л а р н и н г ж у д а з а -
р у р т а р к и б и й к и с м и д и р . Ф е р р о к с и д а з а ( г ем с и н т е з и д а и ш т и ­
р о к э т у вч и ф е р м е н т ) ф а о л л и г и г а э г а б у л г а н м у л ь т и ф у н к ц и о ­
н а л о к с и л ц е р у л о п л а з м и н , я л л и г л а н и ш у т к и р ф а з а с и н и н г ре- 
а к т а н т и р о л и н и у й н а й д и г а н в а л и п и д м е м б р а н а л а р н и п е р о к ­
с и д о к с и д л а н и ш д а н с а к л а й д и г а н с у п е р о к с и д д и с м у г а з а т а р к и -
б и г а к и р а д и .
М и с е т и ш м о в ч и л и г и ч а л а т у г и л г а н ч а к а л о к л а р д а , о д а м
у з о к в а к т п а р е н т е р а л й ул б и л а н о з и к л а н и ш г а м а ж б у р б у л г а ­
н и д а , и ч а к д а н с у р и л и ш и з д а н ч и к к а н м а х а л л а р д а к у з а т и л а -
д и. М и с е т и ш м о в ч и л и г и д а а н е м и я , л е й к о п е н и я б о ш л а н и б , н е ­
в р о л о г и к с и м п т о м а т и к а п а й д о б у л а д и . М и с е т и ш м о в ч и л и г и д а
к о л л а г е н с и н т е з и , б у н д а с у я к л а р м у р т б у л и б к о л а д и , с к е л е т
ш а к л и у з г а р и б к е т а д и ( х а й в о н л а р д а т а с в и р л а н г а н), ш ун ин г -
д е к т е р и о д а т д а н т а ш к а р и ч у з и л у в ч а н , б ^ г и м л а р о р т и к д а р а ­
ж а д а х а р а к а т ч а н в а ч и к и ш г а м о й ил б у л и б к о л а д н , б а д а н те- 
р и с и н и н г т у з и л и ш и а й н а й д и ( Э л е р с — Д а н л о с с и м д р о м и ) .
III
т и п д а г и к о л л а г е н , а й н и к с а э л а с т и н с и н т е з и н и н г б у з и л и ш и
й и р и к а р т е р и я л а р д а а н е в р и з м а л а р ю з а г а к е л и ш и г а о л и б бо- 
р а д и г а н с а б а б д и р .
М и с о р г а н и з м г а о р т и к ч а м и к д о р д а к и р и б т у р а д и г а н м а ­
х а л л а р д а В и л ь с о н к а с а л л и г и д е б а т а л а д и г а н г е п а т о ц е р е б р а л
д и с т р о ф и я б о ш л а н а д и , бу м а р к а з и й н е р в с и с т е м а с и т о б о р а
к у п р о к у з г а р и ш г а у ч р а б б о р а д и г а н и р с и й к а с а л л и к б у л и б ,
й и р и к т у г у н л и ж и г а р ц и р р о з и б и л а н б и р г а д а в о м э т и б б о р а д и .
Селен. 
С е л е н н и н г о д а м п а т о л о г и я с и д а г и р о л и с е л е н е т иш-
м а с л и г и д а н Х и т о й д а б о ш л а н г а н к а р д и о м и о п а т и я ( К е ш а н к а ­
с а л л и г и ) т а с в и р л а н г а н и д а н к е й и н а н и к л а н д и . Б о ш к а м а м л а -
к а т л а р д а с к е л е т м у с к у л л а р и м и о п а т и я с и т а с в и р л а н г а н . С е ­
л е н е т и ш м о в ч и л и г и о д а м у з о к в а к т п а р е н т е р а л й у л б и л а н
о з и к л а н г а н м а х а л л а р д а к у з а т и л а д и . С е л е н г л ю т а т и о н п е р о к -
с и д а з а н и н г т а р к и б и й к и с м и б у л и б , х у д ди в и т а м и н Е с и н г а р и
л и п и д л а р н и н г п е р о к с и д л а н и ш и д а х у ж а й р а м е м б р а н а л а р и за- 
р а р л а н и ш и г а й у л к у й м а й д и . Х а й в о н л а р д а м е ъ д а о с т и бези- 
н ин г н е к р о з в а ф и б р о з г а у ч р а ш и , к о н т о м и р л а р н н и н г з а р а р -
л а н и ш и , у с и ш н и н г о р к а д а к о л и ш и в а р е п р о д у к т и в ф у н к ц и я
и з д а н ч и к и ш и т а с в и р л а н г а н .
К е ш а н к а с а л л и г и к у п р о к б о л а л а р в а ^ с м и р л а р д а у ч р а й ди .

---

М а ъ л у м ж о й л а р д а м у к а р р а р с у р а т д а у ч р а б т у р а д и г а н ( э н д е ­
мик, ф а т а л ) м и о к а р д и о п а т и я б у л и б , у н г а ю р а к и ш и м а р о м и -
нинг б у з и л иши (аритмия), ю р а к н и н г к а т т а л а ш и б к е т иш и, мио- 
к а р д д а ф о к а л н е к р о з л а р б о ш л а н и ш и х а р а к т е р л и д и р , а н а 
ш у н д а й у з г а р и ш л а р д а н к е й и н ю р а к е т и ш м о в ч и л и г и б о ш л а н а ­
ди. 
А с ц и т ,
ж и г а р н и н г ж у д а
к а т т а л а ш и б
к е т и ш и ,
ю р а к
б у ш л и к л а р и н и н г к е нг а й и б к е т и ш и в а м и о к а р д г и п е р т р о ф и я с и
х ам х а р а к т е р л и д и р . Г и с т о л о г и к т е к ш и р и ш д а к а р д и о м и о ц и т -
л а р н и н г х а р ер, х а р е р д а л и з и с г а у ч р а г а н и а н и к л а н а д и .
Т емир 
— о д а м о р г а н и з м и д а э н г к у п т а р к а л г а н м и к р о э л е -
м е н т л а р н и н г б ири д ир. О р г а н и з м г а т е м и р к и р и б т у р а д и г а н
а с о с и й м а н б а л а р ловия, к о р а б у г д о й ё р м а с и , ж и г а р , гушт, 
м е в а - с а б з а в о т л а р , нон ва нон м а х с у л о т л а р и д и р .
Т е м и р е т и ш м а с л и г и д а н б у л а д и г а н а н е м и я л а р г и п о с и д е р о з -
нинг б и р д а н - б и р кУриниши э м а с , м у т л а к о . Ч у н о н ч и , т и л ш и л ­
л и к п а р д а с и н и н г а т р о ф и я с и , П л а м м е р — В и н с о н с и н д р о м и
Хам т а с в и р л а н г а н . Тил ш и л л и к п а р д а с и а т р о ф и я с и о д а т д а
х а л к у м г а , х и к и л д о к ш и л л и к п а р д а с и в а о в о з б о й л а м л а р и г а
х а м Утиб к е т ад и . Б у н и н г н а т и ж а с и д а о д а м о в о з и б у г и л и б , б а ъ -
з и да б у т у н л а й ч и к м а й х а м к о л а д и . П л а м м е р — В и н с о н с и н д ­
роми ( ё к и с и д е р о п е н и к д и с ф а г и я ) 20 ф о и з х о л л а р д а у ч р а й д и .
Б у с и н д р о м д а к и з и л у н г а ч н и н г м у с к у л л и к а в а т и г а х а м у т и б к е ­
тиши м у м к и н б у л г а н у ч о к л и м е м б р а н о з я л л и г л а н и ш т у ф а й л и
К из и л у н г а ч ч и н д а н х а м т о р а й и б к о л а д и . К и з и л у н г а ч ш и л л и к
п а р д а с и ю п к а л а ш и б , р ан ги у ч а д и , к у р у к б у л и б к о л а д и , к о н а б
т у р и ш и х а м му мк ин . Б е м о р т е м и р п р е п а р а т л а р и б и л а н д ав о - 
л а н а д и г а н б у л с а , с и д е р о п е н и к д и с ф а г и я й у к о л и б к е т а д и .
С и д е р о п е н и к д и с ф а г и я р а к о л д и х о л а т и э к а н л и г и н и ва 16 
фоиз х . о л л а р д а р а к б о ш л а н и ш и г а о л и б к е л и ш и н и т а ъ к и д л а б
утиш к е р а к .
А т р о фи к ри ни т б о шл а н и ш и х а м т е м и р е т и ш м о в ч и л и г и г а
боглик б у л а д и д е б х и с о б л а н а д и . А т р о ф и к р и н и т г а хос у з г а ­
р и ш л а р устига б а ъ з и х о л л а р д а о з е н а ( с а с с и к д и м о к ) б о ш л а н а д и .
К А С Б Г А А Л О К А Д О Р К А С А Л Л И К Л А Р