Тиббиёт институтлари талабалари учун уцув адабиёти

Х.УЖАЙРА АЛЬТЕРАЦИ ЯСИ  
ВА АДАПТАЦИЯСИ
Х . У Ж А Й Р А А Л Ь Т Е Р А Ц И Я С И
Х,ужайра зар ар ла н иш и -
нинг с а б а б л а р и ва пато-
генези
Г и п о к с и я
К и м ё в и й б и р и к м а л а р в а
д о р и л а р
Т а б и и й о м и л л а р
Б и о л о г и к о м и л л а р
И м м у н р е а к ц и я л а р
И р с и й / с а м ч и л и к л а р
О в к ,а т л а н и ш н и н г б у з и л и ­
ши
К ,у ж а й р а н и н г к,ариш и
Х у ж а й р а кайтар ва кайт-
мас з а рарланишининг
морфологияси
Х у ж а й р а дистрофияси
Ок,сил д и ст р о ф и яси
Ё г дист роф ияси
У г л е в о д д ист роф ияси
Н е к р о з
Х . У Ж А Й Р А Н И Н Г
М О С Л А Н И Ш И
( А Д А П Т А Ц И Я С И )
Атрофия
Гипертрофия
К А С А Л Л И К Л А Р Н И Н Г
У Л Ь Т Р А ­
С Т Р У К Т У Р А А С О С Л А Р И
Р. В ир х о в ( 1 8 5 5 й.) х у ж а й р а п а т о л о г и я с и н у к т а и н а з а р и -
д а н К а р а г а н д а н о р м а л в а п а т о л о г и к ш а р о и т л а р д а г и х а ё т н и н г
д а с т л а б к и в а э н г м у х и м э л е м е н т и х у ж а й р а б у л и б, у н и н г и ч и ­
д а г и с у б с т а н ц и я л а р ф и з и к а в а к и м ё к о н у н л а р и г а м у в о ф и к
и ш л а р к и л и б б о р а д и . К у п х у ж а й р а л и о р г а н и з м н и н г э н г о д ­
д и й с т р у к т у р а в а ф у н к ц и о н а л б и р л и г и б ^ л м и ш о д а т д а г и
х у ж а й р а , я ъ н и н о р м а л х у ж а й р а о з и к л а н а д и г а н , о з и к н и х а з м
к и л а д и г а н , х а р а к а т л а н а д и г а н , а Ж р а т и б ч и к а р а д и г а н м а в ж у -
д о т д и р . Х у ж а й р а б е т и н и м в а б е х а л о в а т б у л и б , т а ш к а р и д а н
( э к з о г е н ) в а и ч к а р и д а н ( э н д о г е н ) к е л г а н х а р т у р л и о м и л л а р
т а ъ с и р и г а ж а в о б а н у з т у з и л и ш и в а ф у н к ц и я с и н и д о и м о
у з г а р т и р и б б о р а д и .
Э л е к т р о н м и к р о с к о п и я н и н г р а е м б у л и ш и х у ж а й р а л а р д а
м у р а к к а б о р г а н е л л а л а р с и с т е м а с и б о р л и г и н и к а ш ф э т и ш г а
и м к о н б е р д и , ш у о р г а н е л л а л а р н и н г х а р б и р и х у ж а й р а и ч и д а
т и н м а с д а н и ш л а б т у р а д и г а н « к о н в е й е р » д а м у а й я н бир в аз и - 
ф а н и б а ж а р а д и . Х у ж а й р а г а т и р и к н а р с а н и н г к а н д а й х усу с и-

---

я т л а р и хос б у л с а , о р г а н е л л а л а р г а х а м х у д д и ш у н д а й х ус у с и-
я т л а р хосдир. У л а р т у х т о в с и з р а в и ш д а у з - у з и д а н я н г и л а н и б
т у р и ш л а ё к а т и г а эга б у л и б, н о к у л а й о м и л л а р т а ъ с и р и о с т и д а
ш и к а с т л а н а д и , р е г е н е р а ц и я л а н а д и , п р о л и ф е р а ц и я л а н а о л а ­
ди, я ъ н и у си ши му мк ин в а х о к а з о .
Х у ж а й р а о р г а н е л л а л а р и ж у д а к у п , — х у ж а й р а я д р о с и , яд -
р оч а с и,
м и т о х о н д р и я л а р и ,
р и б о с о м а л а р и ,
п о л и с о м а л а р и ,
Г о л ь ж и п л а с т и н к а с и м о н к о м п л е к с и , д о н а д о р ва с и л л и к ци- 
т о п л а з м а т и к тур ш у л а р ж у м л а с и д а н д и р . Б у л а р т у з и л и ш и
ж и х а т и д а н г и н а э ма с , б а л к и у з л а р и д а г и б и о л о г и к ф а о л м од- 
д а л а р н и н г ж о й л а ш у в и ж и х а т и д а н х а м б и р - б и р и д а н ф а р к
к и л а д и . Чунончи, я д р о ч а д а Р Н К - п о л и м е р а з а л а р , я ъ н и Р Н К
х о с и л б у л и ш и н и к а м л и з л а й д и г а н ф е р м е н т л а р ж о б у лг а н .
Я д р о д а
д е з о к с и р и б о н у к л е и н к и с л о т а ( Д Н К ) р е п л и к а ц и я с и
ж а р а ё н л а р и д а и шт и р о к э т а д и г а н ф е р м е н т л а р бор. Х у ж а й р а 
5ЩШ£И#и»г п а р д а с и д я з а х а р л а р к у ч и н и к и р к и ш , я ъ н и д е т о к ­
с и к а ц и я ж а р а ё н л а р и д а и ш т и р о к э т а д и г а н , ш у н и н г д е к г о р ­
м о н л а р б и л а н б о ш к а р и ш и ш и н и т а ъ м и н л а й д и г а н ф е р м е н т л а р
т о п и л а д и ( а д е н и л а т ц и к л а з а , и н с у л и н р е ц е п т о р л а р и ) . Б н о л о г и к
о к с и д л а н и ш ( т у к и м а н а ф а с и ) в а о к с и д л а н и б ф о с ф о р и л л а н и ш
з а н ж и р и д а и ш т и р о к э т а д и г а н ф е р м е н т л а р , ш у н и н г д е к п иру -
в а т - д е г и д р о г е н е з а к о м п л е к с и , уч к а р б о н к и с л о т а л а р ц ик л и ,
м о ч ев и на с и н т е з и , ёг к и с л о т а л а р и н и н г о к с и д л а н и ш ц и к л и ва 
б о ш к а л а р д а к а т н а ш а д и г а н ф е р м е н т л а р м и т о х о н д р и я л а р б и ­
л а н б о г л а н г а н . Р и б о с о м а л а р д а о к с и л с и н т е з и ф е р м е н т л а р и
ж о й л а ш г а н . Л и п и д л а р с и н т е з и ф е р м е н т л а р и , ш у н и н г д е к гид- 
р о к с и л л а н и ш р е а к ц и я л а р и д а к а т н а ш а д и г а н ф е р м е н т л а р эн- 
д о п л а з м а т и к т у р г а ж о б у л г а н . Л и я г
1
г п м я.пярпя а г д г я н г и л р о-
л и т и к ф е р м е н т л а р ж о й л а ш г а н . Н а т р и й в а к а л и й и о н л а р и н и
т а ш и б б е р а д и г а н ' Ж Т Ф - ' а з а , а д е н и л а т ц и к л а з а а в в а л о п л а з м а ­
т и к м е м б р а н а б и л а н б о г л а н г а н . П е н т о з о ф о с ф а т ц и к л и д а г и
г л и к о л и з , ёг к и с л о т а л а р и с и н т е з и в а б о ш к а л а р д а и ш т и р о к
э т а д и г а н ф е р м е н т л а р ц и т о з о л д а ( г и а л о п л а з м а д а ) ж о й л а ш г а н .
М а в ж у д ф е р м е н т с и с т е м а л а р и н и н г х у ж а й р а л а р м а ъ л у м
к и с м л а р и г а шу т а р и к а ж о й л а ш у в и ( к о м п а р т м е н т а л и з а ц и я с и )
х у ж а й р а ички ф у н к ц и я л а р и н и н г т а к с и м л а н и ш и н и х а м , муво- 
ф и к л а н и ш у в и н и х а м , ш у н и н г д е к х у ж а й р а д а г и м о д д а л а р ва 
э н е р г и я а л м а ш и н у в и ж а р а ё н л а р и н и н г т е г и ш л и ч а и д о р а эти- 
л и ш и н и х а м т а ъ м и н л а й д и . Ч у н о н ч и , н а ф а с ж а р а ё н и , э н е р г и я
з а х и р а л а р и ва к а л ь ц и й н и т а ш и б б е р и ш и ш л а р и м и т о х о н д р и я ­
л а р б и л а н б о г ли к. Р и б о с о м а л а р б и л а н д о н а д о р ц и т о п л а з м а -
т ик т у р д а о к с и л т а р к и б т о п и б б о р а д и ( с и н т е з л а н а д и ) . С и л ­
л и к э н д о п л а з м а т и к тур л и п и д л а р б и л а н г л и к о г е н н и т у п л а б ,
т а ш и б б е р и ш в а з и ф а л а р и н и , ш у н и н г д е к з а х а р л а р к у ч и н и
к и р к и ш и ши ни ( д е т о к с и к а ц и о н ф у н к ц и я н и ) б а ж а р а д и . П л а ­
с т и н к а с и м о н
к о м п л е к с д а
б и р
к а н ч а
м а х с у л о т л а р
с и н т е з

---

АДАПТАЦИЯ
АЛЬТЕРАЦИЯ
К ,а й т м а с х и л и
1- р а е м . Х у ж а й р а н и н г п а т о г е н о м и л л а р т а ъ с и р и г а ж а в о б а н
р е а к ц и я с и .
к и л и н и б , т а ш к а р и г а ч и к а р и б т у р и л а д и ( с е к р е ц и я ) . Х у ж а й р а
и ч и д а о в к а т н и х а з м к и л и ш в а х и м о я ф у н к ц и я с и л из ос о ма -
л а р г а хос.
Б у н д а н т а ш к а р и , х у ж а й р а л а р д а х у с у с и й ф у н к ц и я л а р н и
а д о э т и б б о р а д и г а н м а х с у с , я ъ н и и х т и с о с л а ш г а н м е т а п л а з м а -
т и к т у з и л м а л а р бор. Ж у м л а д а н , тоноф и б р и л л а л а р х у ж а й р а ­
н и н г т а я н ч ф у н к ц и я с и н и б а ж а р с а , м и о ф и б р и л л а л а р х у ж а й ­
р а н и н г к и с к а р и ш и г а с а б а б б у л и б , у н и н г х а р а к а т л а н и ш и г а
ё р д а м б е р а д и . М и к р о в о р с и н к а л а р , ч у т к а с и м о н ж и я к с ^ р и л и ш
ж а р а ё н л а р и д а и ш т и р о к э т а д и в а х ок а з о.
Б а р ч а о р г а н е л л а л а р б и р - б и р и б и л а н м а х к а м б о г л а н г а н , шу 
м у н о с а б а т б и л а н у л а р д а н б и р о р т а с и н и н г з а р а р л а н и ш и , шика -
с т л а н и ш и б у т у н х у ж а й р а н и н г з а р а р л а н и ш и г а о л и б боради.