Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
69 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
paydo boʻlgan faxrlanish, oʻz kuchiga ishonch hislari bilimlarni oʻzlashtirish va malakarni 
mustahkamlash uchun xizmat qiladi. Ragʻbatlantirish va jazolash me’yorlarida boʻlsagina, ularning 
tarbiyaviy ta’siri ortadi.
Kichik maktab yoshidagi oʻquvchilar faoliyatini baholash unda oʻqishga ijobiy munosabatni 
shakllantirishda muhim ahamiyatga egadir. Ma’lumki, maktablarda bolalarni ogʻzaki baholash odat 
tusiga kirib qolgan, chunki birinchi sinf oʻquvchisi ana shu baho ta’sirida oʻz faoliyatini 
kuchaytiradi, ijodiy izlanishga harakat qiladi.Hatto, oʻquvchi dastlabki paytlarda “yaxshi” yoki 
“yomon” bahoning farqiga ham bormaydi, koʻproq nechta baho olgani qiziqtiradi. 
Oʻqituvchilarning ragʻbatlantrishi uning uchun eng muhim rol oʻynaydi. 
Koʻpchilik mutaxassis olimlar kichik maktab yoshidagi oʻquvchilarni baholash salbiy 
oqibatlarga olib keladi, deb hisoblamoqdalar. Ma’lumki, faqat baho uchun oʻqish bilimning ijtimoiy 
ahamiyatini pasaytirishi mumkin. Shunga koʻra bilimni tekshirishning boshqa usullarini topish 
hamda qoʻllash hozirgi kunning dolzarb vazifalardan biridir. Negaki, baholashning bola kamoloti 
uchun ahamiyatini mutlaqo inkor qilish ham toʻgʻri emas. Bahodan maslahat, yoʻllanma, tavsiya, 
koʻrsatma sifatida foydalanish ma’qul. 
Kichik maktab yoshidagi oʻquvchilarning muhim xususyatlaridan biri ulardagi oʻqituvchi 
shaxsiga ishonch hissi va yuksak ehtiromdir. Shuning uchun ham oʻqituvchining bolaga tarbiyaviy 
ta’sir koʻrsatish imkoniyati juda kattadir. Bola oʻqituvchini aqlu idrok sohibi, tiyrak, sezgir, 
mehribon, hatto, donishmand inson deb biladi. Oʻqituvchi siymosida oʻzining ezgu niyati, orzu-
istagi, ajoyib his-tuygʻularini roʻyobga chiqaruvchi moʻtabar shaxsni koʻradi. Oʻqituvchining 
obroʻsi oldida ota-onalar, oilaning boshqa a’zolari, qarindosh-urugʻlar, tanish-bilishlarning nufuzi 
keskin pasayadi. Shu sababli bolalar oʻqituvchining har bir soʻzini qonun sifatida qabul qiladilar. 
Bola psixik jihatdan oʻsishi natijasida uning oʻqituvchi mavqeiga munosabati oʻzgaradi, 
chunki unda ongli xatti-harakat ehtiyoji tugʻiladi. Oʻquvchida bir talay muammolar, savollar 
vujudga keladi. U hayotda hamma narsa oʻzi oʻylagandek oson emasligini tushina boshlaydi. 
Mazkur savollarga shaxsan oʻzi javob topishga intiladi, shu savollarni boshqa odamlarga ham 
beradi. 
Ta’lim jarayonida oʻqituvchi oʻzining obroʻsidan oqilona, odilona va omilkorlik bilan 
foydalanib, oʻquvchilarda tirishqoqlik, mehnatsevarlik, oʻqishga ijobiy munosabat, oʻz diqqatini 
boshqarish, hulqini idora etish, oʻzini tuta bilish, qiyinchiliklarni yengish kabi fazilatlarni 
shakllantirishi lozim. Buning uchun har tomonlama ta’sir koʻrsatish usulini qoʻllashi kerak.
Xulosa qilib aytganda, yosh davrlari psixologiyasini yaxshi bilish, oʻqituvchi-oʻquvchi 
orasidagi munosabtlarining muvaffaqiyatini belgilaydi, ta’lim sifati va samaradorligiga ijobiy ta’sir 
koʻrsatadi.